It was Sunday. Chance was in the garden. He moved slowly, dragging the green hose from one path to the next, carefully watching the flow of the water. Very gently he let the stream touch every plant, every flower, every branch of the garden. Plants were like people; they needed care to live, to survive their diseases, and to die peacefully.
Yet plants were different from people. No plant is able to think about itself or able to know itself; there is no mirror in which the plant can recognize its face; no plant can do anything intentionally: it cannot help growing, and its growth has no meaning, since a plant cannot reason or dream.
It was safe and secure in the garden, which was separated from the street by a high, red brick wall covered with ivy, and not even the sounds of the passing cars disturbed the peace. Chance ignored the streets. Though he had never stepped outside the house and its garden, he was not curious about life on the other side of the wall.
The front part of the house where the Old Man lived might just as well have been another part of the wall or the street. He could not tell if anything in it was alive or not. In the rear of the ground floor facing the garden, the maid lived. Across the hall Chance had his room and his bathroom and his corridor leading to the garden.

© Harcourt Brace Jovanovich, Inc. / Bantam Books, 1972

Chance staat er alleen voor wanneer de oude man die voor hem zorgt plotseling overlijdt. Chance heeft geen opleiding, geen geboortebewijs, geen paspoort, geen green card. Hij heeft alleen een televisie en hij heeft veel verstand van tuinieren; dat deed hij altijd voor de oude man wanneer hij geen TV keek. Dus als de oude man gestorven is, moet hij het huis uit.
Op straat wordt hij aangereden door een limousine, de auto van de oude, rijke Mr. Rand en zijn jonge, mooie vrouw E.E. Deze E.E. verzorgt Chance en ze wordt al snel verliefd op de stille, sterke, eenvoudige jongeman. Ook Mr. Rand is zeer onder de indruk: Chance – die nu ‘Chauncey Gardiner’ wordt genoemd – kan met heel weinig woorden heel complexe situaties verklaren. Zoals de problemen in de wereld(economie), waarbij hij alles vergelijkt met de seizoenen in de natuur. Allerlei belangrijke mensen luisteren ademloos naar de wijze woorden van Chance. Tot aan de President van de Verenigde Staten toe. En allerlei geheime diensten, zoals de FBI en de Russische KGB, vragen zich af wie deze geheimzinnige man Gardiner is: een invloedrijke persoon zonder verleden …

ERK Niveau:

B2

Schrijver:

Jerzy Kosinski

Jaar van uitgave:

1971

Aantal pagina's:

118

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

1960 – 1970

Plaats van handeling:

USA, New York City

Bijzonderheden:

Een novelle in 7 hoofdstukken.
In het Nederlands heet het boek ‘Aanwezig’.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

Als je interesse hebt in de Amerikaanse samenleving en in de rol die de politiek en de media daarin spelen, dan is ‘Being There’ zeker een goede keuze voor jou. Het verhaal leest vlot en de roman heeft een mild satirische, ironische toon. Elke lezer zal zich verbazen over deze achteloze figuur die alles gedaan krijgt; zelfs wanneer hij helemaal niks wil …

WAT MOET JE WETEN?

Het is handig wanneer je enige kennis hebt van de Amerikaanse politiek, maar echt noodzakelijk is dat niet. Het verhaal speelt zich af in de jaren zestig van de twintigste eeuw, maar sinds die tijd is er zo te lezen op politiek gebied en op het gebied van de media vrij weinig veranderd … Dat maakt dat ‘Being There’ nog steeds heel leesbaar is.

DE TAAL

De woorden zijn vrijwel nergens moeilijk; veel woorden hebben maar één lettergreep. De alinea’s zijn wel eens lang, maar er zijn ook veel dialogen. De taal is nog steeds actueel; dit komt door het nog altijd actuele onderwerp.

DE TAAL EN HET VERHAAL

‘Being There’ is heel goed te lezen. De alinea’s zijn soms een beetje lang, maar het verhaal heeft een hoog tempo en er zijn veel dialogen. Bovendien is het een novelle: in 7 korte hoofdstukken wordt het verhaal verteld en dat verhaal is eenduidig. Het gaat erom hoe iemand met weinig opleiding en nauwelijks kennis zo belangrijk kan worden dat iedereen – inclusief de Amerikaanse president – hem citeert?
De taal is toegankelijk en de plot van het verhaal is eenvoudig te begrijpen.
Op grond van deze eigenschappen is ‘Being There’ een roman met een literair niveau C 4b en een taal-(ERK-)niveau B2.

Schrijfstijl:

Kosiński schrijft in een licht satirische, ironische stijl. Dit is een tongue-in-cheek verhaal: iedere lezer voelt hoe belachelijk dit is wat er gebeurt, maar iedereen voelt ook wel dat het echt mogelijk is dat een karakter als Chance de top bereikt. Kosiński – die zeker niet gezien mag worden als een humoristische schrijver – tovert met zijn verhaal regelmatig een glimlach op de lippen van de lezer.

Actie:

De actie in het verhaal bestaat uit de handelingen van de karakters rondom Chance heen. Dat is vrij uniek in de literatuur; een hoofdpersoon die nauwelijks iets doet en karakters om hem heen die zich inspannen om hem te paaien, te begrijpen of over te halen om iets te doen. Chance heeft als fanatiek televisiekijker eigenlijk maar één wens: of hij mag toekijken. En dat doet hij, tot hilariteit van de lezer, naar vrijwel alles. Hij ziet alles. En levert nooit commentaar.

Tijd:

Een exacte tijd wordt niet genoemd in de roman. Maar het is wel duidelijk dat het verhaal zich afspeelt tussen 1960 en 1970. De roman speelt zich af in een tijdspanne van een week en het verhaal wordt chronologisch verteld.

Plaats:

De roman is gesitueerd in de Verenigde Staten van Amerika, in New York City.

Verhaallijn:

Er is één verhaallijn: hoe is het mogelijk dat iemand zonder enige opleiding (of opvallende intelligentie) zo belangrijk kan worden in de Amerikaanse politiek en in de media?

Verteller:

Er is een alwetende verteller. Vaak beschrijft deze de gedachten van de karakters van wie de handelingen beschreven worden, maar meestal wordt sec beschreven wat er gebeurt.

Hoofdkarakters:

De roman kent weinig karakters. De meesten daarvan zijn hoofdkarakters:
• Chance (‘Chauncey Gardiner’): een tuinman, die zonder enige opleiding of kennis van de wereld midden in de wereldstad New York City terechtkomt;
• E.E. (Mrs. Elizabeth Eve Rand): zij rijdt Chance aan en ze voelt zich verantwoordelijk voor hem. Later wordt ze verliefd op hem;
• Mr. Benjamin Rand: een rijke man. Hij is erg ziek en hij zal het niet lang meer maken. Hij is erg vriendelijk voor Chance en hij ziet veel in zijn korte, simplistische uitspraken;
• De President of the United States: hij vindt de analyses van Chance eenvoudig en zeer helder en hij citeert Chance enkele malen:
• De Secretary-General of the United Nations: hij is erg onder de indruk van Chance;
• De Russian Ambassador Vladimir Skropinov: hij is onder de indruk van Chance en hij denkt dat Chance Russisch spreekt.

Bijfiguren:

Er zijn enkele bijfiguren (karakters die maar heel kort een rol spelen in het verhaal):
• The Old Man: de man bij wie Chance in huis woont. Hij heeft Chance zijn hele leven van alles voorzien; daarvoor hoefde deze alleen maar de tuin te verzorgen;
• De ‘maid’: een dienstmeid, die ook voor de Old Man werkt.

Website:

http://www.britannica.com/EBchecked/topic/322703/Jerzy-Kosinski

Film:

‘Being There’ werd verfilmd in 1979 (met Peter Sellers in de hoofdrol).

Overig:

Vergelijk ook een ander verhaal, boek, TV-serie of speelfilm over een naïef figuur die het probeert te redden in de harde wereld: Of Mice and Men, ‘Forrest Gump’, ‘What’s Eating Gilbert Grape?’ bijvoorbeeld.
‘Being There’ is trouwens een afwijkend boek in het oeuvre van Kosinski. Jerzy Kosinski schreef vaak harde, verontrustende romans over een kille wereld waarin het individu vaak het onderspit delfde. ‘Being There’ stelt ook dit soort zaken aan de orde, maar doet dat met de nodige humor (ironie), een stijlmiddel dat je vaak tevergeefs in de andere boeken van Kosinski zult zoeken.

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over Jerzy Kosinski.

Leessuggesties:

Als je dit een mooi boek vond, zou je ook kunnen lezen:
• The Devil Tree van Jerzy Kosinski
• Our Man in Havana van Graham Greene
• A Good Man in Africa van William Boyd

Citaat:

Finally, he spoke: ‘In a garden,’ he said, ‘growth has its season. There are spring and summer, but there are also fall and winter. And then spring and summer again. As long as the roots are not severed, all is well and all will be well.’ He raised his eyes. Rand was looking at him, nodding. The President seemed quite pleased. (p.45)

Vragen over het boek:

1. Waarom geeft Kosinski volgens jou zo weinig informatie over de afkomst van Chance?
2. ‘Being There’ kent weinig karakters. Sommige van die karakters zijn ook nog bijna karikaturen in plaats van echte personen. Kies een tweetal personen uit die erg karikaturaal worden neergezet en geef aan waarom dat volgens jou op deze manier gedaan is door de schrijver.
3. Welke indruk krijg je van karakters als Chance, E.E. en Mr. Rand voor wat betreft hun gevoelens (zoals liefde, medelijden, jaloezie of haat)? Geef een drietal voorbeelden waaruit die gevoelens blijken.
4. ‘Being There’ kwam uit in 1971. Had een dergelijke roman ook in deze tijd geschreven kunnen worden? Waarom vind je dat?