It was in the spring of the year that Matthew reached twelve that I first became aware of Chocky. Late April, I think, or possibly early May; anyway I am sure it was the spring because on that Saturday afternoon I was out in the garden shed unenthusiastically oiling the mower for labours to come when I heard Matthew’s voice speaking close outside the window. It surprised me; I had had no idea he was anywhere about until I heard him say, on a note of distinct irritation, and apropos, apparently, of nothing:
‘I don’t know why. It’s just the way things are.’
I assumed that he had brought one of his friends into the garden to play, and that the question which prompted his remark had been asked out of earshot. I listened for the reply, but there was none. Presently, after a pause, Matthew went on, rather more patiently:
‘Well, the time the world takes to turn round is a day, and that’s twenty-four hours, and …’
He broke off, as if at some interruption, though it was quite inaudible to me. Then he repeated:
‘I don’t know why. And I don’t see why thirty-two hours would be more sensible. Anyway, twenty-four hours do make a day, everybody knows that, and seven days make a week …’ Again he appeared to be cut short. Once more he protested. ‘I don’t see why seven is a sillier number than eight.’

© Michael Joseph Ltd / Penguin Books, 1980

David en Mary Gore zijn gelukkig getrouwd. Na een aantal jaren te hebben samengewoond missen ze toch wel kinderen in hun gezin. Ze adopteren de vriendelijke baby Matthew en, wonder boven wonder, na een paar jaar raakt Mary zwanger en hun dochtertje Polly wordt geboren.
De vier vormen een heel gelukkig gezinnetje. David heeft werk als accountant in Londen, ze wonen in een dorpje ten zuiden van de hoofdstad. Polly praat wel eens met haar zogenaamde vriendinnetje (een fantasievriendinnetje dat ze heeft), maar na een tijdje is dat ook weer voorbij. Tot op de dag dat David iets hoort wat hem aan het denken zet ...
Als Matthew twaalf is, ontdekt David dat Matthew erg vaak in zichzelf aan het praten is. Hij praat echter niet tegen zichzelf, maar met iemand die niet zichtbaar is. Die iemand is heel kritisch: zij/hij weet het altijd beter lijkt het wel. Vooral wanneer het over aardrijkskunde, wiskunde, biologie of over een ander specialistisch onderwerp gaat. Als David doorvraagt, vertelt Matthew dat zijn gesprekspartner Chocky heet, een zij/hij die overal veel vanaf weet. Zo vindt Chocky het bijvoorbeeld onnozel dat auto’s wielen hebben, dat mannen vrouwen nodig hebben om nageslacht te krijgen (en omgekeerd), dat koeien soms slim zijn maar vaak ook heel vaak stom, dat dagen 24 uur hebben, enzovoort, enzovoort. David maakt zich – net als Mary – zorgen, maar Matthew heeft niet zo veel problemen met Chocky. Hij vindt het wel best; als Chocky maar geen vragen stelt wanneer hij slaapt of wanneer hij zich ziek voelt.
Maar David en Mary besluiten na een tijdje toch de hulp van deskundigen in te roepen. Want langzamerhand ontdekken ze dat Matthew niet een fantast is. Chocky is echt. En zij/hij is niet van deze wereld …

ERK Niveau:

B2

Schrijver:

John Wyndham

Jaar van uitgave:

1968

Aantal pagina's:

153

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

1960-1970

Plaats van handeling:

UK, een stadje

Bijzonderheden:

Een science fictionroman in 11 hoofdstukken.
In het Nederlands heet het boek ‘Chocky, ruimteverkenner op aarde’.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

Voor de liefhebbers van bijzondere onderwerpen is dit een zeer geschikt boek. ‘Chocky’ is een science fiction-achtig verhaal. Maar dan van een speciale soort. Het zijn ditmaal geen mensen of extra-terrestrials die van of naar verre planeten reizen, maar het is een buitenaards wezen dat (geestelijk) bezit nemen van een (jong) mens. Een soort ‘bezeten door stemmen’-achtig verhaal, maar dan weer anders. Kortom, een bijzonder en mooi verhaal (tenminste, als je van dit soort verhalen houdt).

WAT MOET JE WETEN?

Voor het waarderen van de roman ‘Chocky’ is het goed wanneer je iets weet over – en iets gelooft van – innerlijke stemmen. Sommige mensen hebben daar last van: zij horen stemmen van andere personen die hen constant iets vragen, vertellen of meedelen. De jonge Matthew lijkt ook zo’n persoon te zijn; maar in dit geval is het echt. En de ‘stem’ is geen plaaggeest, maar een geïnteresseerde alien …

DE TAAL

De woorden en de zinnen in ‘Chocky’ zijn moeilijk te noemen. Het verhaal is al lang geleden geschreven (1968) en dat merk je aan de taal; die is minder modieus en minder ‘snel’ dan het Engels van tegenwoordig. Het is dus even doorbijten: het interessante onderwerp laat zich voor de iets minder ervaren lezers slechts langzaam kennen.
De alinea’s zijn van een normale lengte. Er zijn tamelijk veel hoofdstukken (elf). Maar wat het verhaal zo leesbaar maakt is dat het zo’n dunne roman is. Echt een roman, geen verhaaltje, maar zeer overzichtelijk.
Er zijn veel dialogen.

DE TAAL EN HET VERHAAL

Wat taal betreft is ‘Chocky’ een lastig boek te noemen: de taal is al wat ouder en het verhaal leest daardoor misschien wel wat traag.
Het verhaal daarentegen is totaal niet ouderwets. Mr Wyndham schetst een heel reëel probleem: een jongen die stemmen hoort. Maar in dit geval is het maar één stem. En die stem commandeert en plaagt niet, maar hij vertelt en vraagt. En dat maakt het zo interessant: het is de stem van een buitenaards wezen dat zich van alles en nog wat afvraagt. Bijvoorbeeld: waarom doet een koe zo stom, waarom zijn er twee geslachten (mannen en vrouwen), waarom zijn er auto’s (of voertuigen die op zoiets primitiefs en gevaarlijks als banden rijden), enzovoort, enzovoort.
Op basis van deze eigenschappen is ‘Chocky’ een boek met een literair niveau C 4d en een taal-(ERK-)niveau B2.

Schrijfstijl:

‘Chocky’ is heel spannend geschreven. Je wilt als lezer echt weten wie deze Chocky precies is en wat zij/hij van plan is met Matthew. Elke keer komt John Wyndham met iets nieuws: een vreemde stem, een bijzondere kennis van wiskunde en biologie, heel kunstzinnige (teken)ontwerpen, enzovoort. Dat houdt de spanning helemaal in het verhaal, vanaf het begin tot het eind.

Actie:

‘Chocky’ is een verhaal met tamelijk veel actie. Het is niet zo dat er geweld of bloederige gebeurtenissen in voorkomen; de spanning is veel meer psychologisch. Het gaat er meer om of de bedreiging van binnenuit bij Matthew voor hem gevaarlijk zal zijn: een logische angst voor bezorgde ouders.

Tijd:

De science fiction-roman ‘Chocky’ speelt zich af ergens in de periode in de jaren ’50 of ’60 van de vorige eeuw. Het land is in opbouw na de tweede Wereldoorlog. Mensen zijn optimistisch en beginnen met veel enthousiasme aan hun nieuwe – en hopelijk mooie – levens na die verwoestende oorlog. De komst van Chocky is daarbij wel een beetje een domper voor de familie Gore.
Het verhaal speelt zich af over een periode van een aantal maanden en het wordt chronologisch verteld.

Plaats:

De plaats die in ‘Chocky’ vooral wordt beschreven, is het plaatsje Hindmere in Surrey, een graafschap ten zuiden van Londen. Het is zo’n beetje het platteland van zuid-Engeland, maar de natuur speelt nauwelijks een rol in de roman.

Verhaallijn:

Er is één belangrijke verhaallijn in ‘Chocky’: wie is deze Chocky is en wat is zij/hij van plan met Matthew?

Verteller:

De roman ‘Chocky’ heeft een ik-verteller, wat soms zorgt voor een onbetrouwbaar perspectief. De verteller, David Gore, is vrij objectief en neutraal, maar aan de andere kant is hij wel kritisch over wat anderen vinden van het gedrag van zijn zoon.

Hoofdkarakters:

De hoofdkarakters in ‘Chocky’ zijn:
• Matthew Gore: de 12-jarige zoon van de Gores. Hij is als baby geadopteerd toen het erop leek dat de Gores zelf geen kinderen konden krijgen;
• Chocky: een zij of hij die woont in de geest van Matthew. Hoe deze persoon (als je haar/hem zo noemen kunt) er komt, is de vraag; hoe Matthew er weer vanaf komt, is nog een grotere vraag;
• David Gore: de vader van Matthew. Hij werkt als accountant voor een bedrijf in Londen;
• Mary Gore Bosworth: de moeder van Matthew. Zij is een liefhebbende, maar kritische en bezorgde moeder.

Bijfiguren:

De belangrijkste bijfiguren in ‘Chocky’ zijn:
• Polly Gore: het dochtertje van de Gores, het jonge zusje van Matthew;
• Dr Roy Landis: een arts uit Cambridge die zich gespecialiseerd heeft in psychologie en psychiatrie;
• Alan Froome: een vriend en studiegenoot van Mr Gore;
• Phyl Froome: de echtgenote van Alan;
• Sir William Thorbe: een al wat oudere psychoanalist;
• Mr Trimble en Mr Caffer: docenten van Matthew;
• Janet, Patience, Edward en Francis: broers en zussen van Mrs Gore;
• Colin: de buurjongen van Matthew.

Website:

http://www.thechestnut.com/chocky.htm

Film:

De roman ‘Chocky’ is niet verfilmd. Wel werden er door de BBC radio-uitzendingen en een Tv-serie van gemaakt. Daarnaast heeft de Amerikaanse regisseur Steven Spielberg al jaren plannen om de roman te verfilmen.

Overig:

De science fiction roman ‘Chocky’ is een verhaal over stemmen in je hoofd. Maar misschien verwacht je daarbij een verhaal over psychiatrie en verdrietige onderwerpen; maar dat is hier helemaal niet het geval. De roman zet je met name aan het denken over onze wereld: waarom doen wij de dingen zoals we die doen?

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over John Wyndham.

Leessuggesties:

Als je dit een mooi boek vond, zou je ook kunnen lezen:
• Del-Del van Victor Kelleher
• Fade van Robert Cormier
• By the Light of the Moon van Dean Koontz

Citaat:

‘What does she think cars ought to be like, then?’ I asked.
‘That’s what I asked her when she started on our car,’ said Matthew. ‘And she said that where she comes from the cars don’t have wheels at all. They go along a bit above the ground, and they don’t make any noise, either. She said that our kind of cars that have to keep to roads are bound to run into one another pretty often, and that, anyway, properly made cars are made so that they can’t run into one another.’ (p.44)

Vragen over het boek:

1. Waarom is het onduidelijk voor Matthew of Chocky een ‘she’ of een ‘he’ is?
2. Wat is het verschil in de manier waarop David en Mary Gore die vreemde Chocky benaderen?
3. Wat is het verschil in de manier waarop Roy Landis en Sir William Thorbe Chocky benaderen?
4. In welk opzicht is Chocky een plaaggeest voor Matthew, in welk opzicht is hij dat juist niet?