What The?

What about a teakettle? What if the spout opened and closed when the steam came out, so it would become a mouth, and it could whistle pretty melodies, or do Shakespeare, or just crack up with me? I could invent a teakettle that reads in Dad's voice, so I could fall asleep, or maybe a set of kettles that sings the chorus of ‘Yellow Submarine,’ which is a song by the Beatles, who I love, because entomology is one of my raisons d'être, which is a French expression that I know. Another good thing is that I could train my anus to talk when I farted. If I wanted to be extremely hilarious, I'd train it to say, ‘Wasn't me!’ every time I made an incredibly bad fart. And if I ever made an incredibly bad fart in the Hall of Mirrors, which is in Versailles, which is outside of Paris, which is in France, obviously, my anus would say, ‘Ce n'étais pas moi!’
What about little microphones? What if everyone swallowed them, and they played the sounds of our hearts through little speakers, which could be in the pouches of our overalls? When you skateboarded down the street at night you could hear everyone's heartbeat, and they could hear yours, sort of like sonar. One weird thing is, I wonder if everyone's hearts would start to beat at the same time, like how women who live together have their menstrual periods at the same time, which I know about, but don't really want to know about. That would be so weird, except that the place in the hospital where babies are born would sound like a crystal chandelier in a houseboat, because the babies wouldn't have had time to match up their heartbeats yet. And at the finish line at the end of the New York City Marathon it would sound like war.
And also, there are so many times when you need to make a quick escape, but humans don't have their own wings, or not yet, anyway, so what about a birdseed shirt?
Anyway.

© Penguin Random House Company / Hamish Hamilton, 2005

Oskar Schell is negen jaar oud. Hij woont in New York City in een appartement met zijn moeder. Tegenover hen wonen de oma en opa van Oskar, twee lieve mensen bij wie hij vaak op bezoek gaat. Oskar is een speciale jongen: hij heeft bijzondere hobby’s (archeologie, munten verzamelen, vlinders bestuderen, alles over astronomie lezen) en hij weet ontzettend veel. Hij schrijft brieven aan belangrijke personen (zoals aan de grote wetenschapper Stephen Hawking).
Maar Oskar mist ook iemand in zijn leven: zijn vader. Zijn vader belde voor het laatst naar huis op 11 september 2001, maar Oskar nam toen de telefoon niet op en daar voelt hij zich enorm schuldig over. De vader van Oskar is begraven. In een lege kist, omdat zijn lichaam nooit teruggevonden werd. Voor Oskar en zijn moeder en grootouders een vreselijke ervaring.
Maar misschien kan Oskar toch nog meer over zijn vader te weten te komen. Misschien leeft zijn vader zelfs nog wel: er is immers nooit een lichaam gevonden. Oskar besluit op onderzoek uit te gaan. Hij zoekt eerst hulp bij zijn moeder, maar zij kan hem niet echt helpen (en lijkt dat ook niet te willen). Oskar heeft meer aan zijn opa: in zijn opa vindt hij een begripvolle man. Opa heeft ook iets zeer dramatisch meegemaakt, hij heeft ook verdriet gekend en hij heeft ook een zoektocht ondernomen toen hij jong was. Dat was in het Duitse Dresden in de Tweede Wereldoorlog. Oskar besluit ook een zoektocht te ondernemen: hij gaat zijn vader zoeken in New York City.
Die zoektocht is gebaseerd op een vondst van de zoekende en onderzoekende Oskar. Op een dag vindt hij een vaas die eigendom was van zijn vader. In die vaas zit een sleutel waarvan hij niet weet op welk slot deze past. Wel vindt hij de naam ‘Black’. Dat moet een achternaam zijn. Oskar gaat op zoek naar alle ‘Blacks' in New York City die hem wellicht iets kunnen vertellen over zijn vader. Het aantal personen dat ‘Black’ heet is nogal uitgebreid, maar Oskar is vastbesloten. Hij begint bij Abby Black. Hij moet proberen zijn vader te vinden: de vader die voor het laatst belde vanuit de Twin Towers van het World Trade Center in New York City …

ERK Niveau:

C1

Schrijver:

Jonathan Safran Foer

Jaar van uitgave:

2005

Aantal pagina's:

368

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

2000–2005

Plaats van handeling:

USA, New York City

Bijzonderheden:

Een roman met veel visuele en lay out-eigenaardigheden: foto’s, tekeningen, pagina’s met heel weinig tekst, of soms pagina’s met juist heel veel tekst.
In het Nederlands heet het boek ‘Extreem luid & ongelooflijk dichtbij’.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

‘Extremely Loud & Incredibly Close’ is een intrigerende en ontroerende, maar lastige roman. De vele tekeningen, foto’s en mooie plaatjes zijn verluchtigend (en zorgen voor een soort comic relief zo nu en dan), maar ze helpen in eerste instantie niet veel bij het begrijpen van het verhaal. Eerst zou je het boek helemaal moeten uitlezen; dan begrijp je daarna die plaatjes ook beter.
De roman gaat over een kind, maar het is in geen enkel opzicht een kinderboek. Oskar is in de eerste plaats veel te wijs voor zijn leeftijd; maar daarnaast is de zoektocht naar zijn vader ook een zoektocht van een persoon (of twee personen, als je de opa meerekent) naar zichzelf.
Het verhaal gaat over het omgaan met verlies en met de dood.

WAT MOET JE WETEN?

De roman speelt zich af in de jaren na 11 september 2001, een tijd waarin werd gerouwd om de mensen die omkwamen tijdens de terroristische aanslag op de Twin Towers van het World Trade Center in New York City op 9/11. De lezer zou iets van die geschiedenis iets moeten afweten, teneinde het verhaal beter te kunnen begrijpen. Zo zijn er verwijzingen naar mensen die belden vanuit de brandende gebouwen, er worden namen van terroristen genoemd en het gaat soms over de brandweerlieden (‘firefighters’) die actief waren bij het redden van slachtoffers.

DE TAAL

‘Extremely Loud & Incredibly Close’ is een lastig te lezen boek. Vooral vanwege de thematiek en de manier van vertellen, maar ook vanwege het woordgebruik. De negenjarige hoofdpersoon heeft een woordkennis die sommige volwassenen ver te boven gaat. Het is soms wat onnatuurlijk om de gedachtenspinsels van een negenjarige te lezen, die zichzelf zwaar filosofische vragen stelt over het heelal, over dood en leven en over de zin van het bestaan. Hij gebruikt dan ook woorden die passen bij die gedachten.
Er zijn wel hoofdstukken, maar ze hebben een onregelmatige lengte. Dat geldt ook voor de alinea’s. Tekeningen en foto’s verluchtigen het geheel en de lay out is verrassend. Zo staat er soms maar een enkel zinnetje op een pagina, terwijl verder het aantal woorden is ingedikt tot het dubbele of driedubbele.

DE TAAL EN HET VERHAAL

‘Extremely Loud & Incredibly Close’ is een ontroerend, verontrustend en literair boek. Het is ook een zeer complex boek. Veel gedachten worden verwoord, soms subtiel, soms impliciet, soms openlijk, zowel door Oskar als door zijn opa. Er zijn veel flashbacks. Gedachten worden soms chaotisch weergegeven – zoals gedachten kunnen zijn: in soundbites en losse woorden, in associatieve bewoordingen. Hele delen van de roman zijn in een stream-of-consciousness-vorm geschreven, wat het lezen niet eenvoudiger maakt.
De lezer vraagt zich vaak af waarom een persoon iets doet. Maar ook wat hij/zij zelf in deze situatie zou hebben gedaan. Dat maakt ‘Extremely Loud & Incredibly Close’ tot een psychologische roman.
Een verdere complicerende factor zijn de vele perspectiefwisselingen: de lezer krijgt situaties beschreven vanuit meerdere personen. Ook zijn er meerdere verhaallijnen en complexe tijdssprongen.
De woorden zijn soms lastig, met name wanneer ze over specialistische onderwerpen – zoals over de hobby’s van Oskar – gaan. De alinea’s en hoofdstukken zijn wisselend van lengte. Maar voor een C 5a-lezer zal de taal niet de grootste belemmering zijn.
Op basis van deze eigenschappen is ‘Extremely Loud & Incredibly Close’ een roman met een literair niveau C 5a en een taal-(ERK-)niveau C1.

Schrijfstijl:

Jonathan Safran Foer weet een verhaal zeer boeiend te vertellen. Hij weet sentimentele valkuilen en sensationele scenes te vermijden, terwijl het onderwerp zich daar wel toe zou lenen.
De manier waarop het verhaal wordt toegelicht aan de hand van foto’s, tekeningen en lay out-bijzonderheden maakt van de roman iets speciaals.

Actie:

De actie in ‘Extremely Loud & Incredibly Close is een zoektocht, een queeste van een negenjarige jongen naar (een teken van leven van) zijn vader. Op zich niet sensationeel; bovendien lijkt het onbegonnen werk. Maar toch wordt het verhaal langzamerhand thrillerachtig en er worden bijzondere vondsten gedaan, waardoor de spanning in het verhaal blijft. Daarnaast is het interessant dat Oskar van zijn opa minstens zo veel leert als van zijn zoektocht.

Tijd:

Het verhaal speelt zich grotendeels af in 2003, twee jaar na de aanslag op de Twin Towers op 11 september 2001. Oskar gaat op zoek naar zijn vader. Maar in de vorm van flashbacks krijgen we te horen waarom hij die zoektocht onderneemt, hoe de ‘begrafenis’ van de vader was, hoe lang er al is gezocht, wat de bewijzen voor de verdwijning van de vader zijn, enzovoort. Verweven door het verhaal wordt dan het liefdesverhaal – en de zoektocht – van Oskars opa verteld, die in de Tweede Wereldoorlog ook een dergelijke zoektocht ondernam, maar in dit geval naar zijn geliefde.

Plaats:

De roman speelt zich grotendeels af in New York City en concentreert zich rond de zwerftocht van Oskar, op zoek naar nieuws over zijn vader.
Voor een klein deel gaat de roman over Dresden, over de opa van Oskar.

Verhaallijn:

Het verhaal kent twee belangrijke verhaallijnen, die met elkaar verweven worden. Allereerst is er de zoektocht van Oskar Schell naar zijn verdwenen vader. Hij grijpt elke aanwijzing aan om verder te komen: de geheimzinnige sleutel, de naam ‘Black’, de informatie die hij van allerlei mensen krijgt.
De tweede verhaallijn is die van de opa van Oskar. Hij heeft het bombardement op de stad Dresden in de Tweede Wereldoorlog meegemaakt en daar heeft hij moeten zoeken naar zijn grote liefde. Die traumatische gebeurtenis heeft hem gevormd tot wie hij nu, in 2003, is: een onvolledige en gekwetste man. Hij heeft een spraakgebrek en hij maakt zijn mening duidelijk door de getatoeëerde woorden ‘ja’ of ‘nee’ op zijn hand.

Verteller:

De belangrijkste verteller is de 9-jarige Oskar Schell. Hij is een onbetrouwbare verteller, vanwege zijn jonge leeftijd en vanwege het feit dat hij geobsedeerd is door de zoektocht naar zijn verdwenen vader. Oskar onderneemt een zoektocht door New York City om meer over zijn vader te weten te komen.
Een andere verteller is de opa van Oskar. Hij vertelt over de ontmoeting van hem met zijn grote geliefde. Zij leerden elkaar kennen in de Duitse stad Dresden. Dresden werd zwaar gebombardeerd in de Tweede Wereldoorlog: de stad stond in brand en de bewoners stierven in grote aantallen. De vergelijking met de bewoners van New York City ligt enigszins voor de hand: hier vond immers ook een brand met dood en verderf plaats (zij het op veel kleinere schaal dan in Dresden).
De perspectiefwisseling tussen opa en kleinzoon en tussen Dresden en New York City is vakkundig beschreven, maar het kan wel eens lastig overkomen op sommige, minder ervaren lezers.

Hoofdkarakters:

De belangrijkste persoon in de roman is de negenjarige Oskar Schell. Hij is erg jong. Maar hij is ook bijzonder intelligent en hij heeft gedachten die een jongen van die leeftijd over het algemeen nog niet heeft of kan hebben: hij kan allerlei zaken op een zeer volwassen manier beredeneren.
Daarnaast is hij regelmatig depressief; een depressiviteit die onder andere voortkomt uit het feit dat hij de telefoon niet opnam toen zijn vader – voor de laatste maal – belde. Oskar heeft hobby’s die invloed hebben op het verloop van het verhaal: hij verdiept zich in astronomie, vlinders, munten en in archeologie.

Bijfiguren:

Een aantal bijfiguren in de roman zijn:
• De moeder van Oskar: zij speelt een bescheiden rol, omdat ze niet heel veel voorkomt in de roman. Maar belangrijk is ze wel, omdat zij achteraf veel blijkt te weten van de zoektocht van Oskar naar de Blacks;
• De grootouders van Oskar: Oskar heeft veel contact met hen. De oma is een liefhebbende vrouw, van de opa leert Oskar heel veel;
• De Blacks: Oskar bezoekt veel mensen die de achternaam ‘Black’ hebben. Dat zijn er nog wat in New York City, uiteraard …

Website:

http://www.bet-tal.com/index.aspx?id=2404

Film:

De roman is verfilmd.

Overig:

De roman is op een heel speciale manier vormgegeven: met een speciale lay out voor delen van de tekst, met tekeningen en met veel foto’s.

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over Jonathan Safran Foer.

Leessuggesties:

Als je dit een mooi boek vond, zou je ook kunnen lezen:
• Slaughterhouse-Five van Kurt Vonnegut Jr.
• Falling Man van Don DeLillo
• Let the Great World Spin van Colum McCann

Citaat:

What about skyscrapers made with moving parts, so they could rearrange themselves when they had to, and even open holes in their middles for planes to fly through? (p.259)

Vragen over het boek:

1. De hoofdpersoon, Oskar Schell, is nog een kind. Vind je de roman geschikt voor kinderen? Waarom vind je dat?
2. De roman is op een speciale manier vormgegeven zo nu en dan (met foto’s, tekeningen, met een speciale lay out. Vind je dit een meerwaarde geven aan het boek of niet? Leg uit waarom je dat vindt.
3. ‘Extremely Loud & Incredibly Close’ is een roman over 9/11. Vind je het een geslaagde roman, wat betreft het beschrijven van de gevolgen van die aanslag? Leg uit waarom je dat vindt.
4. Beschrijf het einde van het boek. Wat voor soort einde is dit eigenlijk? Vind je het een bevredigend einde van het verhaal? Waarom vind je dat?