It is hard to understand nothing, but the multiverse is full of it. Nothing travels everywhere, always ahead of something, and in the great cloud of unknowing nothing yearns to become something, to break out, to move, to feel, to change, to dance and to experience – in short, to be something.
And now it found its chance as it drifted in the ether. Nothing, of course, knew about something, but this something was different, oh yes, and so nothing slid silently into something and floated down with everything in mind and, fortunately, landed on the back of a turtle, a very large one, and hurried to become something even faster. It was elemental and nothing was better than that and suddenly the elemental was captured! The bait had worked.

Anyone who has ever seen the River Ankh sliding along its bed of miscellaneous nastiness would understand why so much of the piscine food for the people of Ankh-Morpork has to be supplied by the fishing fleets of Quirm. In order to prevent terrible gastric trouble for the citizenry, Ankh-Morpork fishmongers have to ensure that their suppliers make their catches a long, long way from the city.
For Bowden Jeffries, purveyor of the very best in seafood, the two hundred miles or more which lay between the fish docks at Quirm and the customers in Ankh-Morpork was a regrettably long distance throughout the winter, autumn and spring and a sheer penance in the summertime, because the highway, such as it was, became a linear furnace all the way to the Big City. Once you had had to deal with a ton of overheated octopus, you never forgot it; the smell lasted for days, and followed you around and almost into your bedroom. You could never get it out of your clothes.
People were so demanding, but the elite of Ankh-Morpork and, indeed, everyone else wanted their fish, even in the hottest part of the season. Even with an icehouse built by his own two hands and, by arrangement, a second icehouse halfway along the journey, it made you want to cry, it really did. And he said as much to his cousin, Relief Jeffries, a market gardener, who looked at his beer and said, ‘It’s always the same. Nobody wants to help the small entrepreneur. Can you imagine how quickly strawberries turn into little balls of mush in the heat? Well, I’ll tell you: no time at all. Blink and you miss ’em, just when everybody wants their strawberries. And you ask the watercress people how difficult it is to get the damn stuff to the city before it’s as limp as a second-day sermon. We should petition the government!’
‘No,’ said his cousin. ‘I’ve had enough of this. Let’s write to the newspapers! That’s the way to get things done. Everyone’s complaining about the fruit and vegetables and the seafood. Vetinari should be made to understand the plight of the small-time entrepreneur. After all, what do we occasionally pay our taxes for?’

© Penguin Random House Company, 2013

Dick Simnel uit een klein dorpje ver van Ankh-Morpork heeft de kracht van stoom ontdekt. Zijn vader was daar al mee begonnen, maar de ketel ontplofte voordat hij er verder iets mee kon doen. Helaas kostte dat Simnel senior het leven. Dick is slimmer: hij gebruikt de sinus en de cosinus en hij leert alles over stoom opwekken en over stoom afblazen. En dus ontwerpt hij een stoomtrein. Waar mensen met geld veel belangstelling voor hebben. En zulke mensen wonen in Ankh-Morpork. Sir Harry King is één van hen. Hij is een rijke stinkerd geworden in de toiletten en hij wil nu een frissere investering doen. Hij besluit Dick Simnel te sponsoren.
De ex-crimineel Moist von Lipwig wordt door de Patrician gevraagd om dit nieuwe technologische wonder te begeleiden. Hij doet dit op zijn Moist-manier: vol enthousiasme en met veel risico.
Dus wanneer de trein rijdt en Simnel mee gaat als machinist, staat Moist op de wagon. Hij reist mee naar de havenstad Quirm. En dat doet hij ook wanneer de trein naar Uberwald vertrekt om de Low King van de dwergen naar een stelletje oproerkraaiers te begeleiden. De dwergen van Uberwald zijn in opstand gekomen tegen hun Low King die in Ankh-Morpork op bezoek is en ze hebben verschillende ‘clack’ torens opgeblazen. Dat willen ze nu ook met de spoorlijn doen. Moist gaat de trein in, samen met dienders van de Watch en een paar golems en veel goblins en met de Low King of the Dwarfs …

ERK Niveau:

C1

Schrijver:

Terry Pratchett

Jaar van uitgave:

2013

Aantal pagina's:

375

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

Een fantasietijd

Plaats van handeling:

Een fantasieplaats: de 'Discworld'. Het verhaal speelt zich af in en rond Ankh-Morpork, in Bonk-Schmalzberg, Quirm, Lo Stat en Uberwald

Bijzonderheden:

De 40e Discworld-roman; een verhaal zonder hoofdstukken.
In het Nederlands heet het boek ‘Op stoom’.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

Je moet geïnteresseerd zijn in fantasy, anders is dit geen boek voor jou. De Pratchett- en Discworld-fans zullen dit 40^e boek over Discworld weer waarderen, anderen zullen het schouderophalend wegleggen. Het gaat natuurlijk over onzin. Maar vergis je niet: Pratchett heeft onder het verhaal een duidelijke boodschap. Wie is de vreemdeling eigenlijk, die in onze steden en daarbuiten woont? ‘Raising Steam’ gaat naast reizen en technologische vooruitgang vooral over discriminatie.

WAT MOET JE WETEN?

Voor de kenners van Pratchett is ‘Raising Steam’ weer een feest der herkenning. We ontmoeten opnieuw rechtschapen mensen als Commander Vimes, onberekenbare intriganten als Vetinari, onschuldige schurken als Moist von Lipwig. Maar ook gaat het verhaal over gediscrimineerde groeperingen zoals dwergen, de goblins en de gnomes.
En tenslotte zijn er bedekte verwijzingen naar goedkope arbeidslanden (China), een zelfdenkende machine (zie Stephen Kings ‘Christine’), ‘de’ buitenlanders (de ‘Fransen’ in Quirm) en naar het ontdekken van de wereld en de voor- en nadelen van de technologische vooruitgang.

DE TAAL

De woorden zijn goed te begrijpen voor een C1-lezer. Pratchett neemt zijn lezers altijd serieus en hij gebruikt daar ook de woorden voor. Het genre is fantasy, maar het is zeker niet bedoeld voor dromers, voor kinderen of voor mensen die simpel vermaak kiezen: ‘Raising Steam’ heeft een complexe en intelligente boodschap.

DE TAAL EN HET VERHAAL

De fantasyroman ‘Raising Steam’ is als een eenvoudig soort reisavontuur te lezen. Er is een trein ontworpen, er komen rails van stad tot stad en de reizen kunnen beginnen. Maar daarna komt de test: kan de ontwerper samen met de financiers zijn trein gebruiken om een dwergenkoning naar zijn opstandige volk te sturen? En daarbij komen dan allerhande zaken om de hoek kijken zoals: vervoersproblemen, milieuverontreiniging, brandstofvoorziening, en vooral discriminatie en achterdocht. De roman is eigenlijk een schreeuw om gelijke rechten voor iedereen. Dat maakt het verhaal tot een kritische roman, met veel ironie en sarcasme.
De taal is vaak lastig, maar goed te begrijpen voor een C1-lezer.
Op grond van deze kwaliteiten is ‘Raising Steam’ een roman met een literair niveau C 5a en een taal-(ERK-)niveau C1.

Schrijfstijl:

Er is een auctoriale verteller. Pratchett vertelt met zeer veel ironie en met het nodige sarcasme. De karakters die belangrijk zijn in dit deel uit de serie zijn Dick Simnel, Lord Vetinari en Moist von Lipwig. Als Pratchett een karakter gebruikt om zijn eigen ideeën duidelijk te maken, dan doet hij dat in dit deel met Moist von Lipwig, de eerlijke en slimme ex-schurk.

Actie:

‘Raising Steam’ kent veel actie. Allereerst wordt er een sensationele nieuwe manier van transport (voor Discworld-bewoners) bedacht – de trein – die alle mensen en andere bewoners van deze wereld veel dichter bij elkaar brengt. Maar dat bij elkaar brengen zorgt ook voor de nodige spanningen: wie zijn die idiote vreemdelingen in Quirm, wat voeren de dwergen uit in Uberwald en wat gebeurt er met de gnomes in de bergen? Die spanningen leiden tot aanvallen, moorden en terroristische aanslagen (dat laatste een onbekend gegeven in de Discworld-serie).

Tijd:

De roman speelt zich af in een fantasietijd. Die tijd is een soort sprookjestijd, maar er zijn dan wel weer heel moderne ontdekkingen (en problemen): openbaar vervoersproblemen, een snel communicatiesysteem (de ‘clacks’), financiering en de problemen met minderheden en immigranten. ‘Raising Steam’ gaat over onze tijd …

Plaats:

De Discworld. De gebeurtenissen vinden eerst plaats in en om de stad Ankh-Morpork, maar later ook in andere plaatsen en streken: Bonk-Schmalzberg, Lo Stat, Quirm en Uberwald.

Verhaallijn:

Er is één belangrijke verhaallijn: hoe komt de Low King terug in Uberwald om een revolutie de kop in te drukken? Die reis moet gebeuren met behulp van de nieuwe trein en de pas aangelegde spoorlijn. Daar komen dan in de loop van het verhaal andere verhaallijnen bij: het lot van de dwergen, zowel in Ankh-Morpork als in de bergen, het lot van de goblins, de gnomes en allerlei andere minderheden.

Verteller:

Er is een auctoriale verteller. Deze vertelt het verhaal vanuit verschillende perspectieven (vaak vanuit de visie van Moist von Lipwig), afhankelijk van de plaats waar de scene zich afspeelt. 

Hoofdkarakters:

De belangrijkste hoofdfiguren in ‘Rainsing Steam’ zijn:
• Dick Simnel: een briljante technicus. Zijn moeder heeft hem goed opgevoed, maar toch wil hij in voetsporen van zijn vader treden, die zich heel zijn leven met techniek bezighield, totdat hij het leven liet toen een stoommachine ontplofte die hij pas had ontworpen. Dick slaagt waar zijn vader faalde: hij ontwerpt de eerste stoomtrein van de Discworld;
• The Patrician, Lord Havelock Vetinari: de onbetwiste tiran van Ankh-Morpork. Hij voelt wel voor een technologische vernieuwing, mits deze zijn almacht niet aantast;
• Moist von Lipwig: ooit een oplichter, dankzij zijn gladde praatjes. Nu de baas van de Bank, de Post en de Munt; dankzij zijn gladde praatjes.

Bijfiguren:

Er zijn veel bijfiguren in ‘Raising Steam’:
• Sir King Harry: van eenvoudige komaf, maar nu multimiljonair, dankzij de gemeentereiniging (zijn vrouw noemt hem soms oneerbiedig ‘King of Shit’). Harry heeft een neus voor handel, dus als Dick Simnel hem vraagt in de stoommachine te investeren, doet hij dat onmiddellijk;
• Adora Belle Dearheart: de vrouw van Moist;
• Rhys Rhysson, the Low King of the Dwarfs;
• Commander Sam Vines: het hoofd van de Watch;
• Veel dwergen: Aeron, Albrecht Albrechtson, Ardent, Magnus Magnusson, Bashfull Bashfullson, en vele anderen;
• De nodige goblins, golems en andere wezens.

Website:

https://www.theguardian.com/books/2013/nov/27/raising-steam-terry-pratchett-review

Film:

Het verhaal is niet verfilmd, maar het doet een beetje denken aan een treinfilm (The Great Train Robbery bijvoorbeeld).

Overig:

Vergelijk het boek ook eens met TV-series en films over (trein)reizen, zoals ‘The Fugitive’, ‘Throw Mama from the Train’, ‘Trains and Boats and Planes’, ‘Brother, Where Art Thou?’ en ‘Murder on the Orient Express’.

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over Terry Pratchett.

Leessuggesties:

Als je dit een mooi boek vond, zou je ook kunnen lezen:
• The Shepherd’s Crown van Terry Pratchett
• Stamboul Train van Graham Greene
• Murder on the Oriënt Express van Agatha Christie

Citaat:

And as Harry led the Patrician towards his office, Moist ran his hand over the warm living metal of Iron Girder. This is going to be the wonder of the age, he thought. I can smell it! Earth, air, fire and water. All of the elements. Here is magic, without wizards! I must have done something good to be in this place, here today, at this time. Iron Girder gave a final hiss, and Moist hurried after the others heading for their lunch and the future of steam. (p.61)

Vragen over het boek:

1. Geef aan in hoeverre the Patrician (Lord Vetinari) bepaalt wat er gebeurt met de ‘Iron Girder’ en met de spoorlijn.
2. ‘Raising Steam’ gaat voor een deel over discriminatie. Geef een voorbeeld van een tweetal groepen (volkeren) die gediscrimineerd worden. Geef ook aan hoe een belangrijk karakter – zoals de Patrician of Moist von Lipwig – hierop reageert.
3. De ‘Iron Girder’ lijkt soms een levend wezen te zijn. Geef een vijftal voorbeelden uit de roman waaruit dit blijkt.
4. Waarom is het belangrijk dat de Low King of the Dwarfs eigenlijk geen ‘King’ is? Wat betekent dit voor het koninkrijk van de dwergen?