The man in black fled across the desert, and the gunslinger followed.
The desert was the apotheosis of all deserts, huge, standing to the sky for what might have been parsecs in all directions. White; blinding; waterless, without feature save for the faint, cloudy haze of the mountains which sketched themselves on the horizon and the devil-grass which brought sweet dreams, nightmares, death. An occasional tombstone sign pointed the way, for once the drifted track that cut its way through the thick crust of alkali had been a highway and coaches had followed it. The world had moved on since then. The world had emptied.
The gunslinger walked stolidly, not hurrying, not loafing. A hide waterbag was slung around his middle like a bloated sausage. It was almost full. He had progressed through the khef over many years, and had reached the fifth level. At the seventh or eighth, he would not have been thirsty; he could have watched his own body dehydrate with clinical, detached attention, watering its crevices and dark inner hollows only when his logic told him it must be done. He was not seventh or eighth. He was fifth. So he was thirsty, although he had no particular urge to drink. In a vague way, all this pleased him. It was romantic.
Below the waterbag were his guns, finely weighed to his hand. The two belts crisscrossed above his crotch. The holsters were oiled too deeply for even this Philistine sun to crack. The stocks of the guns were sandalwood, yellow and finely grained. The holsters were tied down with rawhide cord, and they swung heavily against his hips. The brass casings of the cartridges looped into the gunbelts twinkled and flashed and heliographed in the sun. The leather made subtle creaking noises. The guns themselves made no noise. They had spilled blood. There was no need to make noise in the sterility of the desert.

© Penguin Random House Company / Signet, 1989.

Roland of Gilead, de laatste gunslinger, is al tijden (al eeuwen?) op zoek naar de 'man in black', ook wel de 'dark man' genoemd. Overal waar deze man zich bevindt, zaait hij dood en verderf. Roland besluit voor eens en voor altijd met hem af te rekenen. Maar dat is niet zo eenvoudig. Tijd is in de wereld waar Roland zich momenteel bevindt een relatief begrip; wat nu plaatsvindt kan net zo goed in een verleden of in een toekomst verder gaan.
Op zijn tocht door de woestijn wordt Roland bijgestaan door de wijze woestijnbewoner Brown, die hem verder helpen kan op zijn queeste naar de 'dark man'. Als Roland later in het Western-stadje Tull arriveert, is daar het een en ander door de 'dark man' aangetast. Roland doet zijn best om de zaken recht te zetten. Hij knoopt nauwe banden aan met de eigenaresse van de saloon, Allie. Maar of dat zo verstandig is valt nog te bezien.
Later komt hij een heks tegen, Sylvia Pittson. Zij is een kompaan van de 'dark man' en ze probeert Roland tegen te houden. Maar Roland trekt verder en hij strijdt verder, bijvoorbeeld tegen de ‘slow mutants’. En uiteindelijk zal hij de 'dark man' ook ontmoeten.
Maar voor die ontmoeting maakt hij kennis met de New Yorkse jongen Jake, een ontmoeting die het leven van hen beiden drastisch zal veranderen.

ERK Niveau:

B2

Schrijver:

Stephen King

Jaar van uitgave:

1982

Aantal pagina's:

315

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

Een fantasietijd

Plaats van handeling:

Een fantasieplaats: het Western-stadje Tull en de woestijn

Bijzonderheden:

Een roman in 5 delen ('The Gunslinger', 'The Way Station', 'The Oracle and the Mountains', 'The Slow Mutants', 'The Gunslinger and the Dark Man'), die alle vijf onderverdeeld zijn in hoofdstukjes.
In het Nederlands heet het boek ‘De donkere toren I: De scherpschutter’.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

‘The Gunslinger’ is een fantasy-boek, maar wel van een speciale soort. Er wordt gereisd in de tijd, levenden gaan dood en doden worden levend, er zijn sprongen in tijd maar ook in plaats. Tot zover niet veel nieuws in het fantasy-genre. Maar ‘The Gunslinger’ is meer: door de speculaties over dood en leven en tijd- en plaatswisselingen wordt de lezer geconfronteerd met eigen ideeën over sterfelijkheid en de relativiteit van het leven. ‘The Gunslinger’ is verder een pure Western, compleet met woestijnen, saloons, good guys, bad guys en shoot outs. Daarnaast staat Stephen King bekend als de horror-schrijver bij uitstek. En dat is in deze roman niet anders: monsters komen als duveltjes uit een doosje en het kwaad heeft vele gezichten. ‘The Gunslinger’ is daarmee niet ieders kopje thee.
Maar deze roman is – volgens eigen zeggen – de eerste tekst waar Stephen King aan werkte en waar hij heel lang aan schaafde voordat hij het verhaal in boekvorm uitbracht. Daarom heeft het boek een speciale plek in het oeuvre van King.

WAT MOET JE WETEN?

‘The Gunslinger’ gaat over de toekomst, over het heden maar ook over het verleden (een soort Middeleeuwen). King citeert literatuur (Robert Browning, William Butler Yeats, Joseph Conrad), maar ook teksten uit de popmuziek (The Beatles). Verder spreekt hij over godsdienst (het christendom, de schepping, het Oude Testament), over mescaline/LSD, Stonehenge en over tarot kaarten. Je hoeft het niet allemaal te herkennen, maar als je sommige citaten en verwijzingen wel herkent zul je zeker meer van het boek kunnen genieten.

DE TAAL

De woorden in de roman zijn regelmatig lastig. Dat komt niet alleen maar door het uitgebreide vocabulaire dat King gebruikt, maar ook door het gebruik van niet-bestaande woorden. King geeft zijn verhaal een groter waarheidsgehalte wanneer hij woorden gebruikt voor planten en apparaten die alleen maar in deze fantasiewereld bestaan (‘ka tet’, ‘khef’).
Wat het verhaal soms ook lastig maakt, is dat Roland vaak in een archaïsch soort Engels spreekt (‘thou wilt ..’). Dat is voor Roland wel logisch; hij is immers een soort Middeleeuwer in vergelijking met zijn moderne vrienden en lotgenoten.
Wat het verhaal gemakkelijker te lezen maakt, is het feit dat de roman bestaat uit vijf delen, waarbij elk deel ook nog opgedeeld is in veel hoofdstukken.

DE TAAL EN HET VERHAAL

Het verhaal is een avontuur, een queeste, maar ook een Western: de good guy op zoek naar de bad guy. Bij het vertellen van het verhaal gebruikt King symbolen, citaten en namen uit de literatuur, de popmuziek en het christelijke geloof en het westerse bijgeloof. Daarnaast vinden er nogal filosofische discussies plaats tussen Roland en de dark man.
De woorden zijn soms moeilijk en King maakt zo nu en dan gebruik van archaïsche uitdrukkingen en hij maakt zelfs nieuwe woorden voor deze Dark Tower-serie.
Op basis van deze gegevens is ‘The Gunslinger’ een roman met een literair niveau C 4c en een taal-(ERK-)niveau B2.

Schrijfstijl:

De roman speelt zich in een rustig (traag?) tempo af; ten minste wanneer je de roman vergelijkt met andere King-verhalen. Maar soms pakt King enorm uit (zoals we dat ook van hem gewend zijn): bij een schietpartij in het stadje Tull vallen heel veel doden.
De schrijfstijl van King is onmiskenbaar: soms hard en meedogenloos, maar even later ook vol compassie en ontroerend. ‘The Gunslinger’ heeft nog een paar andere eigenschappen: het leest als een echte western (bijna als een filmscript) en het is een queeste van een Middeleeuwse ridder, die, bewapend met een revolver, het kwaad vervolgt en het goede nastreeft (hoewel ook dat weer doden tot gevolg heeft).
De roman staat bovendien vol anachronismen: de ridder Roland vecht niet met zwaarden maar met pistolen; hij reist per ezel en lopend door het land, maar verplaatst zich later via een oude spoorlijn; dorpsbewoners die geen vuurwapens kennen zingen een hit van de Beatles uit 1968 (‘Hey Jude’) in het café …

Actie:

Het boek kent soms veel actie: er zijn Western-aandoende shoot outs waarbij de nodige slachtoffers vallen. Ook is de tocht van Roland en Jake een spannende reis, op zoek naar de dark man.
Maar er staat tegenover dat er ook veel statische momenten in de roman zitten. Het lijkt alsof veel spannende gebeurtenissen naar een verleden zijn gebracht om ze daarna als flashback of als verhaal-uit-de-tweede-hand te kunnen brengen. Zo worden spannende gebeurtenissen als de situaties in het kasteel van Roland als flashbacks gebracht, terwijl de levens van Allie en Jake door henzelf als verhalen van vroeger verteld worden.

Tijd:

Tijd is relatief in ‘The Gunslinger’ (en trouwens ook in de latere Dark Tower-delen). Sommige mensen zijn dood als het verhaal begint en soms leven ze later in het verhaal weer; anderen gaan dood en komen in een volgend deel (of hoofdstuk) weer terug.
De roman kent heel veel flashbacks: Roland denkt vaak terug aan zijn jeugd. Hij woonde in een kasteel als de zoon van Steven of Gilead, de belangrijkste man van het rijk, in een soort middeleeuwse tijd. Hij leert met wapens omgaan (met zwaarden en schilden, maar ook met revolvers en geweren). Maar behalve Roland beleeft Jake ook een belangrijke flashback (wanneer hij zijn dood herbeleeft).
De eerste zin van deze eerste roman uit de Dark Tower-serie is tevens de laatste zin van de hele serie: The man in black fled across the desert and the gunslinger followed. Opnieuw een voorbeeld van het cyclische van het verhaal (en van de relativiteit van de tijd).
De tijd waarin het verhaal zich afspeelt is ook verwarrend voor de lezer. Als we Roland voor het eerst ontmoeten, trekt hij rond in een land waar geen industriële revolutie heeft plaatsgevonden (het vervoer gaat met karren en paarden). Maar Roland heeft wel een revolver; en in de kroeg speelt een barpianist het lied Hey Jude van The Beatles (uit 1968). Later ontmoet Roland de jongen Jake, die ergens rond 1970 in New York City is verongelukt toen hij onder een auto kwam.
Tenslotte wordt Roland geconfronteerd met de dark man, die het hele verhaal door onvindbaar is, maar die uiteindelijk plotseling opduikt en zich aan Roland overgeeft met de dood tot gevolg (maar opnieuw: tijd, en dus ook het tijdelijke, is relatief …).

Plaats:

De roman speelt zich af in een fantasieland. Er is een woestijn en er is een Western-stadje (Tull). Maar het blijft fantasy, compleet met monsters, zoals de ‘slow mutants’.
Verrassend genoeg zijn er ook fragmenten die over een andere tijd en een andere plaats gaan: een deel van het verhaal speelt zich af in het kasteel van Rolands familie, en een ander deel speelt in New York, waar Jake vermoord wordt door de dark man.

Verhaallijn:

De belangrijkste verhaallijn is de achtervolging van de dark man door Roland: een queeste die alle delen voortduurt. Maar onderweg komt Roland de nodige misstanden tegen en die moet hij – als oprechte ‘gunslinger’, de strijder voor het goed en tegen het kwaad – bestrijden: zo helpt hij Allie (maar dat loopt anders dan de lezer verwacht) en later helpt hij Jake (terwijl hij Jake toch ook in het verderf stort, ten minste in dit deel van de serie …).

Verteller:

Er is een auctoriale verteller. Zijn hoofdpersoon is Roland van Gilead. Maar gaandeweg het verhaal merkt de lezer dat Roland zo’n afstandelijk persoon is, dat het moeilijk is om zich met hem te vereenzelvigen. Daarom is het interessant voor het verhaal dat King aan Roland later vrienden toevoegt, die warmbloedig en karaktervol zijn. Zoals in dit deel de negenjarige Jake (John Chambers).

Hoofdkarakters:

De hoofdkarakters in The Gunslinger zijn:
• Roland of Gilead: een gunslinger, de laatste die in de loop der tijden is overgebleven. Roland is ook de enig overgebleven ridder die op zoek gaat naar de magische ‘Dark Tower’. Niemand weet waarom (en hoe hij daar komen kan). Wel is zeker dat zijn familie (zijn vader, de vorst van het land, en zijn moeder) niet meer in leven zijn, evenmin als zijn vrienden (Cuthbert of Jamie). Roland is een harde en hardvochtige gunslinger die ten koste van alles de toren wil bereiken;
• Jake (John Chambers): een jongen van een jaar of negen (in een revisie van het boek is hij 10-11 jaar oud). In de zeventiger jaren van de twintigste eeuw wordt hij (door de ‘dark man’) onder een auto geduwd als hij in New York op straat loopt. Hij sterft, maar hij wordt weer levend, maar nu in een andere tijd en op een andere plaats (in een ‘way station’, een verlaten pleisterplaats in de woestijn). Jake beseft op een gegeven moment dat tijd en plaats rekbaar zijn: ‘There are other worlds than these’;
• ‘The dark man’: een duivelse figuur. Hij is in en in slecht, maar hij is ook vrijwel almachtig en hij lijkt onsterfelijk. Roland achtervolgt hem al heel lang, maar hij lijkt ongrijpbaar (zelfs wanneer hij door al Roland gepakt is). Hij staat ook bekend onder de namen ‘Walter’, ‘the black man’, ‘the walking dude’ en ‘Randall Flagg’ (en nog onder een aantal andere namen). Deze ‘dark man’ komt in veel boeken van Stephen King voor, onder één van zijn vele namen.

Bijfiguren:

In The Gunslinger komen veel bijfiguren voor; de belangrijkste daarvan zijn:
In de woestijn:
• Brown: een man in de woestijn die Roland verzorgt en eten geeft als hij op reis is. Hij heeft een raaf, Zoltan;
In het stadje Tull:
• Alice (Allie): de eigenares van een saloon in Tull;
• Sheb: de ex-minnaar van Allie, een pianist;
• Nort: een kroegtijger – maar ook een man die dood lijkt te zijn …;
• Sylvia Pittson: een heks uit de buurt van Tull;
• Anderen: Kennerly (smid), Zachary, Amy Feldon, Aunt Mill, Soobie (Kennerly’s dochter), Castner (winkelier), Jonson.
In het land waar Roland woonde (New Canaan):
• Cuthbert: een vriend van Roland van vroeger, ook een gunslinger;
• Cort: een ridder die de jongens leert omgaan met wapens in het kasteel van Roland;
• Marten: een kwaadaardig persoon in het kasteel van Roland (hoewel zijn bijnaam ‘the good man’ is); de rechterhand van Rolands vader, maar tevens de minnaar van de moeder van Roland;
• Davey, Jamie, Allen en Thomas: vrienden van Roland en Cuthbert;
• Personeel in het kasteel van Roland’s vader: Hax (kok), Maggie (dienstmeid), Robeson (bewaker);
• Susan: de geliefde van Roland.
In de bergen:
• The Slow Mutants: monsterachtige wezens die het op Roland en Jake voorzien hebben. Zij lijken op sommige dieren (reptielen), maar in sommige opzichten ook op mensen.

Website:

http://stephenking.com/darktower/book/the_dark_tower_i_the_gunslinger_(revised).html

Film:

Er is een film ‘The Gunslinger’, een Western-film uit 1958, maar deze heeft weinig met de roman van King te maken.

Overig:

King citeert soms uit de popmuziek. Zo komt ‘Hey Jude’, een song van The Beatles, een aantal malen terug.

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over Stephen King.

Leessuggesties:

Als je dit een mooi boek vond, zou je ook kunnen lezen:
• The Drawing of the Three (The Dark Tower, Book II) van Stephen King
• Childe Roland to the Tower Came van Robert Browning
• The Once and Future King van T.H. White

 

Citaat:

He dreamed.
The universe was void. Nothing moved. Nothing was.
The gunslinger drifted, bemused.
‘Let us have light,’ the voice of the man in black said nonchalantly, and there was light. The gunslinger thought in a detached way that the light was good. (p.283)

Vragen over het boek:

1. Waarom gaat Roland achter de dark man aan en wat verwacht hij in die Dark Tower te zien?
2. Waarvoor is het ‘oracle’ belangrijk?
3. Waarom is de gunslinger niet diepbedroefd wanneer hij beseft wat er met Jake is gebeurd?
4. Wat geven de flashbacks in het verhaal aan (zoals de flashbacks over Cuthbert en Marten)?