Antonio
In sooth, I know not why I am so sad:
It wearies me; you say it wearies you;
But how I caught it, found it, or came by it,
What stuff 'tis made of, whereof it is born,
I am to learn;
And such a want-wit sadness makes of me,
That I have much ado to know myself.

Salerio
Your mind is tossing on the ocean;
There, where your argosies with portly sail,
Like signiors and rich burghers on the flood,
Or, as it were, the pageants of the sea,
Do overpeer the petty traffickers,
That curtsy to them, do them reverence,
As they fly by them with their woven wings.

Solanio
Believe me, sir, had I such venture forth,
The better part of my affections would
Be with my hopes abroad. I should be still
Plucking the grass, to know where sits the wind,
Peering in maps for ports and piers and roads;
And every object that might make me fear
Misfortune to my ventures, out of doubt
Would make me sad.

© Addison Wesley Longman Limited / New Swan Shakespeare, 1985

De Venetiaanse koopman Antonio krijgt de vraag van zijn vriend Bassanio, of hij hem geld wil lenen om zo de hand van zijn geliefde, Portia, te kunnen vragen. Antonio zegt het toe, maar het betekent wel dat hij geld zal moeten lenen bij de Joodse geldhandelaar Shylock, die als onderpand de goederen vraagt die Antonio op zijn schepen heeft, die zich op dit moment overal en nergens bevinden. Als Antonio de schuld niet tijdig weet af te lossen, mag Shylock een pond vlees uit het lichaam van Antonio snijden. Een mooie gelegenheid voor de Jood om zijn gehate vijand – een Christen die altijd geld uitleent zonder rente te vragen – te kunnen doden.
Ondertussen gaat het mis in het huis van Shylock: zijn bediende Launcelot Gobbo gaat werken voor Bassanio en zijn dochter Jessica ontvlucht het huis van haar vader Shylock om naar haar geliefde Lorenzo (een niet-jood) te gaan, met medenemen van geld en sieraden.
De rijke edelvrouw Portia zal een echtgenoot nemen: degene die het goede kistje kiest (van goud, van zilver of van lood) waarin haar portret zit, zal haar man worden. Een tweetal mannen kiest verkeerd, maar Bassanio maakt de goede keuze, tot grote vreugde van Portia. Portia geeft Bassanio een ring als teken van hun eeuwige liefde. Haar bediende, Nerissa, kiest de vriend van Bassanio, Gratiano, en ook hij krijgt een ring.
Het gaat mis met de goederen en met de schepen van Antonio: zij worden vermist en er wordt gefluisterd dat de schepen vergaan zijn. Uiteraard eist Shylock juist op dat moment zijn geld terug. Antonio die dat niet betalen kan, zal via een rechtszaak worden gedwongen zijn pond vlees (zijn hart, dus) af te staan.
Als Portia hoort van die onmogelijke en onmenselijke eis van Shylock, besluit ze als rechter verkleed de Jood te ontmaskeren. Als ze de rechtszaak wint, zal Antonio vrij zijn en dan zal Shylock zijn geld en zijn reputatie kwijt zijn. Om Bassanio een lesje te leren, zal ze ook nog proberen zijn ring te pakken te krijgen.
De rechtszaak vormt de climax van het toneelstuk en het zal de komedie tot een goed einde brengen. Hoewel het einde niet voor iedereen even gelukkig zal zijn …

ERK Niveau:

C1

Schrijver:

William Shakespeare

Jaar van uitgave:

1596

Aantal pagina's:

231

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

1550-1600

Plaats van handeling:

Italië: Venetië en een andere plaats daar in de buurt, Belmont

Bijzonderheden:

Toneel: een komedie – met een ernstige ondertoon – in 5 bedrijven met veel scenes.
In het Nederlands heet het toneelstuk ‘De koopman van Venetië’.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

Lorenzo:
How sweet the moonlight sleeps upon this bank!
… Sit, Jessica. Look how the floor of heaven
Is thick inlaid with patens of bright gold …
(V.i.53, 57-58)

De komedie ‘The Merchant of Venice’ gaat over hebzucht, racisme, rechtspraak en materialisme. Maar bovenal is het een komedie, een romantische komedie die gaat over de liefde. De liefde overwint alles – zoals hoort in een komedie – en de afwezigheid van die liefde zorgt voor eenzaamheid en verdriet bij mensen zonder geliefden (met name bij de hoofdpersonen Antonio en Shylock).
De onderwerpen zijn nogal heftig voor een komedie: een gediscrimineerde Jood verliest zijn weddenschap, daardoor ook zijn hele kapitaal, alsmede zijn dochter en uiteindelijk zelfs zijn godsdienst. Een andere hoofdpersoon, Antonio, blijft alleen achter. Toch is ‘The Merchant of Venice’ een knap verhaal over liefde die alles overwint, en de oplettende lezer zal de nodige ironie en beeldspraak zeker kunnen waarderen.

WAT MOET JE WETEN?

Shylock:
How like a fawning publican he looks!
I hate him for he is a Christian. (I.iii.34-35)

Het verhaal gaat over Christenen in het middeleeuwse Italië. Daar dacht men toentertijd niet echt genuanceerd over andere godsdiensten (zoals over het Jodendom). Ook andere denkbeelden over (hoofse) liefde, over eer en over rechtspraak kunnen de moderne lezer soms verbazen. Maar de tijdloosheid van het verhaal blijkt uit de nooit veranderende gevoelens van liefde (‘amor vincit omnia’) en uit de vriendschap die tot de (onvermijdelijke) dood zal blijven bestaan.
Shakespeare citeert de Bijbel en hij veronderstelt de nodige kennis over het Christendom bij zijn publiek (verwijzingen naar Daniël en naar de duivel – als antagonist). Maar ook noemt hij mythologische figuren (Jason), situaties uit oude volksverhalen (een portret kiezen uit drie kistjes) en politieke situaties uit zijn land en zijn tijd (het vergaan van schepen op het Kanaal, de oorlog tegen de Spanjaarden).
Verder gebruikt hij als literaire middelen de nodige beeldspraak, zoals metaforen en similes (Jason – fleece – fleet) en de verschillen in klasse en karakter (die soms in proza en soms in poëzie spreken).

DE TAAL

Bassanio:
Gratiano speaks an infinite deal of nothing – more than any man in all Venice.   His reasons are as two grains of wheat hid in two bushels of chaff: you shall seek all day ere you find them, and when you have them, they are not worth the search. (I.i.114-117)

Behalve beeldspraak als literair stijlmiddel gebruikt Shakespeare woorden en uitdrukkingen die tegenwoordig iets anders betekenen (of die hun betekenis helemaal hebben verloren). Daarnaast gebruikt hij veel verschillende woorden en hij laat zijn karakters in een eigen register spreken (zoals de verheven taal van Portia en van de Duke of Venice, en de platte taal van Old Gobbo en van zijn zoon Launcelot).
De zinnen zijn soms poëtisch (zoals van de verliefde – gegoede – edellieden), wat het begrip wel eens gecompliceerd maakt. Maar ook wanneer dat niet zo is, kunnen zinnen lang zijn en veel versregels bevatten, waarbij enjambement en eventueel rijm het begrip er niet eenvoudiger op maken.

DE TAAL EN HET VERHAAL

‘The Merchant of Venice’ is een complex toneelstuk, maar zeker niet één van de moeilijkste van Shakespeare. Het blijft een komedie, ondanks de trieste afloop voor sommige spelers. Lezers doen er goed aan het stuk te lezen met de voetnoten erbij, daarna het stuk te bekijken – als toneelstuk en/of als film – en het daarna nogmaals te lezen. Bij een herlezing vallen de sterke fragmenten uit het toneelstuk zeker op. Het literair niveau van ‘The Merchant of Venice’ is niveau C 5d.
De taal blijft lastig. Het stuk werd vóór 1600 geschreven, dus meer dan 400 jaar geleden. De lezer ervaart vast wel dat het Engels is, maar hij/zij zal veel woorden soms niet helemaal (of helemaal niet) herkennen. Een woordenlijst (‘glossary’) is dan ook noodzakelijk bij het lezen van het stuk en dat zal het tempo van het lezen (en van het begrip) zeker vertragen. Vandaar dat het taal-(ERK-)niveau is C1.

Schrijfstijl:

Antonio:
But little: I am arm’d and well prepared.
Give me your hand, Bassanio: fare you well!
Grieve not that I am fallen to this for you;
For herein Fortune shows herself more kind
Than is her custom: it is still her use
To let the wretched man outlive his wealth,
To view with hollow eye and wrinkled brow
An age of poverty; from which lingering penance
Of such misery doth she cut me off.
(IV.i.260-277)

Gedachten en handelingen van karakters zijn vaak bedekt of worden geïnsinueerd; er wordt zelden direct gezegd wat er bedoeld wordt. Zo is Antonio heel erg gesteld op Bassanio (er wordt vaag een homoseksuele liefde gesuggereerd); Shylock wil zijn tegenstander Antonio het liefst dood hebben (maar hij durft geen rechtstreekse moord te plegen); Jessica, het joodse meisje, is verliefd op de christelijke Lorenzo; Portia wil alleen maar met Bassanio trouwen (maar kan haar liefde, als vrouw, niet rechtstreeks aan haar geliefde verklaren).
Door deze complexe gevoelens en off-stage handelingen is ‘The Merchant of Venice’ een ingewikkeld, maar heel rijk verhaal.

Actie:

 

Solanio:      
Now, what news on the Rialto?
Salerio:     
Why, yet it lives there uncheck’d that Antonio hath a ship of rich lading wrecked on the narrow seas; the Goodwins, I think they call the place; a very dangerous flat and fatal, where the carcasses of many a tall ship lie buried, as they say, if my gossip Report be an honest woman of her word. (III.i.1-6)

Veel actie moet off-stage worden verricht. Er waren in de tijd van Shakespeare geen gordijnen voor het toneel, geen scene- of decorwisselingen. Toch probeerde Shakespeare zich te houden aan de eenheden van tijd en plaats. Door rapportages behaalt hij veel tijdwinst. Tevens wordt het tempo van het verhaal opgevoerd.

Tijd:

Bassanio:
In Belmont is a lady richly left,
And she is fair, and, fairer than that word,
Of wondrous virtues. (I.i.160-162)

Het verhaal wordt chronologisch verteld en het verloopt in een zeer hoog tempo. Maar omdat Shakespeare heel veel in heel weinig tijd en in een heel kleine ruimte (een toneel) moet laten zien, wordt er veel achteraf verteld: handelingen worden achteraf gerapporteerd en becommentarieerd. Zo blijkt Bassanio al langere tijd verliefd te zijn op Portia, een dame die hij veel eerder al ontmoet heeft.

Plaats:

Het toneelstuk speelt zich af in Italië, in Venetië en in een andere plaats daar in de buurt (Belmont).

Verhaallijn:

Shylock:
Why, there, there, there, there! a diamond gone, cost me two thousand ducats in Frankfort! The curse never fell upon our nation till now; I never felt it till now: two thousand ducats in that; and other precious, precious jewels. I would my daughter were dead at my foot, and the jewels in her ear! would she were hearsed at my foot, and the ducats in her coffin! No news of them? Why, so: and I know not what’s spent in the search: why, thou loss upon loss! the thief gone with so much, and so much to find the thief; and no satisfaction, no revenge: nor no in luck stirring but what lights on my shoulders; no sighs but of my breathing; no tears but of my shedding. (III.i.68-79)

‘The Merchant of Venice’ gaat over vriendschap en inhaligheid, over racisme en liefde. De vriend is de goedaardige Antonio, die onverantwoord geld blijft lenen om zijn vriend Bassanio een kans te geven om te kunnen trouwen. De inhalige is Shylock, die zijn dochter terug wil hebben, maar nog liever zijn geld en sieraden (desnoods met haar dode lichaam erbij). De racisten zijn de Venetiaanse kooplieden die Shylock beledigen en kleineren. En de geliefden zijn talloos: Bassanio en Portia, Jessica en Lorenzo, Nerissa en Gratiano, en Antonio en Bassanio. Al die verhaallijnen (van vriendschap, inhaligheid, racisme en liefde) komen bij elkaar in dit toneelstuk.

Verteller:

Shylock:
He hath disgraced me, and hindered me half a million; laughed at my losses, mocked at my gains, scorned my nation, thwarted my bargains, cooled my friends, heated mine enemies; and what’s his reason? I am a Jew. Hath not a Jew eyes? hath not a Jew hands, organs, dimensions, senses, affections, passions? fed with the same food, hurt with the same weapons, subject to the same diseases, healed by the same means, warmed and cooled by the same winter and summer, as a Christian is? If you prick us, do we not bleed? if you tickle us, do we not laugh? if you poison us, do we not die? and if you wrong us, shall we not revenge? If we are like you in the rest, we will resemble you in that. If a Jew wrong a Christian, what is his humility? Revenge. If a Christian wrong a Jew, what should his sufferance be by Christian example? Why, revenge. The villany you teach me, I will execute, and it shall go hard but I will better the instruction. (III.i.43-59)

Een karakter in een toneelstuk maakt zich vooral bekend door zijn handelen. Maar bij de betere toneelstukken (zoals bij die van Shakespeare) gebeurt dit met name ook door de gebruikte woorden. Die woorden kunnen soms verhullend zijn, maar soms ook heel outspoken. Zie het bovenstaande fragment van Shylock waarin de Joodse geldhandelaar zijn toekomstige handelen verdedigt.
In de monologen komen de karakters goed tot hun recht (zie de monoloog van Shylock hierboven). De lezer/luisteraar moet vooral deze tekstgedeelten goed bestuderen; er wordt niet veel gehandeld (er is weinig actie), maar er is des te meer informatie (bij voorbeeld over de beweegredenen van een karakter).

Hoofdkarakters:

Antonio:
I hold the world but as the world, Gratiano;
A stage where every man must play a part,
And mine a sad one. (I.i.77-80)

De hoofdpersonen in ‘The Merchant of Venice’ zijn:
• Antonio, de koopman van Venetië: een rijke man met veel zakelijke vrienden, maar toch een eenzame te midden van al die vrienden en geliefden.
• Shylock, de Jood: een rijkaard die tegen (hoge) rente geld uitleent. Hij is keihard, maar hij wekt toch ook medelijden op bij de kijker/lezer wanneer hij alles verliest, en – vooral – ook wanneer hij vertelt waarom hij zo verbitterd is geworden.

Bijfiguren:

Portia:
This house, these servants and this same myself
Are yours, my lord: I give them with this ring;
Which when you part from, lose, or give away,
Let it presage the ruin of your love
And be my vantage to exclaim on you. (III.ii.170-174)

Andere belangrijke karakters zijn:
• Bassanio, de vriend van Antonio (die weinig geld heeft);
• Lorenzo, de geliefde van Jessica;
• Jessica, de dochter van Shylock;
• Portia, de rijke en slimme edelvrouw, erfgename van Belmont (verliefd op Bassanio).;
• Gratiano, Salerio en Solanio, vrienden van Antonio en van Bassanio
• Duke of Venice: de hertog van Venetië
• Prince of Morocco, Prince of Aragon: edellieden die naar de hand van Portia dingen’;
• Tubal: de (Joodse) vriend van Shylock;
• Bedienden: Leonardo (van Bassanio), Launcelet (van Shylock), Nerissa, Balthasar, Stefano (van Portia)
• Old Gobbo: de vader van de bediende (en nar) Launcelet;
• Boodschapper (van Portia en Antonio), officieren van het hof, een cipier, andere bedienden.

Website:

http://www.online-literature.com/shakespeare/merchant/

Film:

‘The Merchant of Venice’ is talloze malen verfilmd. Onder andere met Al Pacino en Jeremy Irons in de hoofdrollen.

Overig:

Veel citaten uit het toneelstuk zijn spreekwoordelijke geworden (zoals ‘the pound of flesh’ waar Shylock het over heeft, of de vrek die een echte ‘Shylock’ wordt genoemd). In Shylock en Bassanio heeft Shakespeare twee van de meest trieste figuren uit de literatuur geschapen.

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over William Shakespeare.

Leessuggesties:

Als je dit een mooi werk vond, zou je ook kunnen lezen:
• The Castle of Otranto van Hugh Walpole
• The Great Gatsby van F. Scott Fitzgerald
• The Moor’s Last Sigh van Salman Rushdie

Citaat:

‘The quality of mercy is not strained;
It droppeth as the gentle rain from heaven
Upon the place beneath; it is twice blest:
It blesseth him that gives, and him that takes;
‘T is mightiest in the mightiest; it becomes
The throned monarch better than his crown.’
(IV.i.180-185)

Vragen over het boek:

1. Is racisme een hoofdthema in ‘The Merchant of Venice’, of vind je een ander thema meer in het oog springen? Leg je antwoord uit aan de hand van citaten uit de tekst.
2. De karakters van Antonio en Shylock botsen vanaf het allereerste begin. Maar deze personen lijken ook qua karakter erg op elkaar. Geef aan, aan de hand van citaten uit de tekst, op welke momenten en waarom zij zo op elkaar lijken; geef ook aan of dit het toneelstuk volgens jou sterker maakt of juist niet.
3. Als je achteraf nadenkt over de plaats waar het verhaal zich afspeelt – Italië, Venetië – vind je deze plaats dan een goede keuze? Waarom (niet)? Leg je antwoord uit aan de hand van citaten uit de tekst.
4. Kies één van de volgende karakters uit het toneelstuk: Bassanio, Portia of Jessica. Geef aan, aan de hand van citaten uit de tekst, wat hun belang is voor het verloop van het verhaal.