Most of them told the time very roughly by their meals, which were unpunctual and irregular: they amused themselves with the most childish games all through the day, and when it was dark they fell asleep by tacit consent – not waiting for a particular hour of darkness for they had no means of telling the time exactly: in fact there were as many times as there were prisoners. When their imprisonment started they had three good watches among thirty-two men, and a secondhand and unreliable – or so the watch owners claimed – alarm clock. The two wristwatches were the first to go: their owners left the cell at seven o'clock one morning – or seven-ten the alarm clock said – and presently, some hours later, the watches reappeared on the wrists of two of the guards.
That left the alarm clock and a large old-fashioned silver watch on a chain belonging to the Mayor of Bourge. The alarm clock belonged to an engine driver called Pierre, and a sense of competition grew between the two men. Time, they considered, belonged to them and not to the twenty-eight other men. But there were two times, and each man defended his own with a terrible passion. It was a passion which separated them from their comrades, so that at any hour of the day they could be found in the same corner of the great concrete shed: they even took their meals together.
Once the mayor forgot to wind his watch: it had been a day of rumor, for during the night they had heard shooting from the direction of the city, just as they had heard it before the two men with wrist-watches were taken away, and the word ‘hostage’ grew in each brain like a heavy cloud which takes by a caprice of wind and density the shape of letters. Strange ideas grow in prison and the mayor and the engine driver drew together yet more intimately; it was as though they feared that the Germans chose deliberately the men with watches to rob them of time: the mayor even began to suggest to his fellow prisoners that the two remaining timepieces should be kept hidden rather than that all should lose their services, but when he began to put this idea into words the notion suddenly seemed to resemble cowardice and he broke off in midsentence.

© Simon & Schuster / Pocket, 1985

Het is tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ergens, op het platteland van Frankrijk worden dertig Fransen gevangen gehouden door de Duitsers. Ze vermaken zich redelijk; ze spelen kaart en ze ruziën van verveling met elkaar. De meeste mannen zijn simpele arbeiders, maar bij de groep van dertig zijn ook een burgemeester en een rijke advocaat, Louis Chavel.
Dan komt er een Duitse officier binnen. Hij vertelt dat er Duitsers zijn vermoord en dat er als represaille drie Fransen in de gevangenis zullen worden gefusilleerd. De gevangenen besluiten wie dat zullen zijn: elke tiende man van de dertig zal worden gedood. De dertig mannen moeten zelf strootjes trekken. Het tiende lot valt op de vrachtwagenchauffeur Voisin, het twintigste lot op de oudere kantoorbediende Lenôtre, het dertigste valt op Chavel. De andere twee mannen schikken zich in hun lot, maar Chavel is wanhopig.
Hij vraagt of er iemand is die zijn plaats wil innemen. In ruil daarvoor krijgt de familie van de geëxecuteerde alle bezittingen van Chavel. Ook zijn mooie landhuis in een dorpje bij Parijs, in St Jean de Brinac. De meeste mannen walgen van het idee van die rijke Chavel, maar één man, de kantoorbediende Michel Mangeot, reageert. Het lijkt hem wel wat: hij zal worden geëxecuteerd en zijn zuster en zijn moeder zullen goed kunnen leven van het geld en in de huizen van Chavel.
Na de oorlog reist Chavel – die zich dan Jean-Louis Charlot noemt – naar Parijs. Hij is alles kwijt: zijn geld, zijn baan, zijn vrienden, zijn huizen. En het geloof in zichzelf. Mensen herkennen hem niet meer en zijn papieren zijn verdwenen. Zijn oude werk als advocaat zal hij niet meer kunnen uitvoeren. Al snel zwerft hij als een clochard over straat. Dan besluit Chavel/Charlot naar St Jean de Brinac te reizen om te kijken hoe het in zijn landhuis is. Daar ontmoet hij Thérèse, de zuster van Mangeot en diens moeder. De beide vrouwen zijn verbitterd; zij zijn nu rijk zonder geldzorgen, maar ze zijn hun broer en zoon kwijt. De moeder denkt dat hij in het buitenland zit, maar Thérèse weet dat hij dood is. En omdat ze ook weet hoe dat gekomen is, zweert ze dat ze die Chavel zal doden wanneer ze hem tegenkomt. De echte Chavel/Charlot herkent ze uiteraard niet.
Maar dan, op een dag, wordt er gebeld. Een zekere Louis Chavel staat voor de deur …

ERK Niveau:

B2

Schrijver:

Graham Greene

Jaar van uitgave:

1985

Aantal pagina's:

120

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

1940–1945

Plaats van handeling:

Frankrijk, voornamelijk op het platteland

Bijzonderheden:

Een novelle in 3 delen en in 18 hoofdstukken.
In het Nederlands heet het boek ‘De tiende man’.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

De novelle ‘The Tenth Man’ is een verhaal dat zich afspeelt tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog. Toch is het niet een typische oorlogsroman. Het verhaal had zich net zo goed in de Middeleeuwen of in het jaar 2000 kunnen afspelen. Dus als je een oorlogsboek zoekt met veel oorlogshandelingen, moet je ‘The Tenth Man’ niet kiezen. Het is wel een heel spannend verhaal over goed en kwaad; de novelle gaat over dilemma’s die uitstijgen boven een simpel oorlogsverhaaltje.

WAT MOET JE WETEN?

Hoewel het verhaal zich afspeelt in Frankrijk en in het jaar 1945, zal de lezer geen extra informatie nodig hebben om de novelle te kunnen waarderen.

DE TAAL

‘The Tenth Man’ is goed te lezen. De omschrijvingen zijn kort, evenals de zinnen, de alinea’s en de delen (en de hele roman trouwens; die heeft slecht 120 pagina’s). Er zijn veel dialogen.

DE TAAL EN HET VERHAAL

‘The Tenth Man’ is heel spannend geschreven. Het speelt zich af in en vlak na de Tweede Wereldoorlog. Toch zorgt die omgeving niet echt voor de spanning; het zijn juist de niet-vertelde zaken, de suspense en de onbeantwoorde vragen, die de roman zo boeiend maken. Zo weet de lezer heel weinig van Chavel en van Mangeot. Ook andere belangrijke karakters zoals Thérèse en Carosse blijven hun geheimen lang houden. Ook weet de lezer pas op het laatst van het verhaal wat Chavel wil en of hij zijn doel zal bereiken.
De taal van ‘The Tenth Man’ zal weinig problemen geven. Greene schrijft compact en to the point. Hij gebruikt geen uitgebreide beschrijvingen. Zo weten we nauwelijks hoe de gevangenis eruitziet, welke de wijk van Parijs is waar Chavel woonde en wat voor indeling het landhuis van Chavel precies heeft. Dat is ook nauwelijks van belang voor de roman: het gaat bij Greene altijd om de karakters en om wat hen beweegt.
Op grond van deze eigenschappen is ‘The Tenth Man’ een roman met een literair niveau C 4d en een taal-(ERK-)niveau B2.

Schrijfstijl:

Greene is een heel getalenteerde schrijver. Zijn verhalen en romans werden al een tijd geleden geschreven en ‘The Tenth Man’ is geen uitzondering: het gaat over een situatie in de Tweede Wereldoorlog. Maar het verhaal is op geen enkele manier verouderd. Dat komt omdat het bij Graham Greene altijd gaat om de motieven en de gedachten van mensen van vlees en bloed: ze zijn net zo zwak en hulpeloos als iedereen en ze nemen zelfzuchtige beslissingen die hun een leven lang dwars zullen zitten.

Actie:

Het boek kent enige actie in de vorm van een executie en een paar schietpartijen. Maar een verhaal vol actie kan het niet worden genoemd. Zo speelt de geplande executie zich af na het eerste deel van de novelle; die actie vindt off-stage plaats. Maar de spanning blijft in het verhaal omdat heel lang niet duidelijk is of hij werkelijk heeft plaatsgevonden. Datzelfde geldt voor meer situaties; Graham Greene is een meester van de suggestie; de roman kent een grote spanning, maar met weinig actie.

Tijd:

Het verhaal speelt zich af tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog. De novelle begint ergens tijdens de oorlog. Het tweede en het derde deel gaat verder in de eerste weken na het eind van de oorlog, in 1945.

Plaats:

Het verhaal is voornamelijk gesitueerd op het Franse platteland. Het eerste deel begint in een gevangenis. Het tweede deel speelt zich voor een deel af in Parijs. De rest van de roman is in en bij een landhuis vlak bij het dorpje St Jean de Brinac, een dorpje op een uur afstand van Parijs.

Verhaallijn:

Er zijn meerdere verhaallijnen, maar zij hebben allemaal te maken met Louis Chavel/Jean-Louis Charlot. Hij is een rijke advocaat die er alles voor over heeft om zijn hachje te redden in een oorlogssituatie. Gaandeweg het verhaal krijgen we te maken met de verhalen en de belangen van andere karakters die Chavel/Charlot ontmoet: Thérèse en Carosse, om maar een paar te noemen.

Verteller:

Er is een auctoriale verteller. Deze verteller beschrijft de handelingen, maar vooral de gedachten van de verschillende karakters.

Hoofdkarakters:

De hoofdpersoon is:
• Louis Chavel (later genaamd Jean-Louis Charlot): een rijke advocaat uit Parijs. Als het verhaal begint, wordt hij gevangengehouden door de Duitsers.

Bijfiguren:

Er zijn redelijk veel bijfiguren. De belangrijkste daarvan zijn:
• De burgemeester: ook een gevangene van de Duitsers;
• Michel (‘Janvier’) Mangeot: een eenvoudige kantoorbediende;
• Thérèse Mangeot: de zuster van Michel Mangeot;
• Madame Mangeot: de moeder van Thérèse en Michel;
• Voisin: een gevangene; hij is vrachtwagenchauffeur;
• Lenôtre: een oudere kantoorbediende;
• Roche: een boer in het plaatsje St Jean de Brinac;
• Carosse: een acteur uit Parijs.

Website:

http://www.britannica.com/EBchecked/topic/245175/Graham-Greene

Film:

The Tenth Man’ is in 1988 verfilmd voor TV, met Anthony Hopkins in de hoofdrol.

Overig:

Hoewel ‘The Tenth Man’ niet een echte oorlogsroman is, is het thema ‘dilemma’s’ wel een thema dat vaak terugkomt in oorlogsfilms en -romans. Zie bijvoorbeeld ook romans (en films) als Empire of the Sun, A Farewell to Arms, Atonement of The Snow Goose.

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over Graham Greene.

Leessuggesties:

Als je dit een mooi boek vond, zou je ook kunnen lezen:
• A Farewell to Arms van Ernest Hemingway
• The Snow Goose van Paul Gallico
• Postcards from No Man’s Land van Aidan Chambers

Citaat:

‘Can I have your blessing, Father?’
‘Of course.’ He rubber-stamped the air like a notary and was gone. They were alone together, and Charlot had never felt their loneliness so complete. It was as if the death had already occurred, and they were left face to face with the situation. (p.131)

Vragen over het boek:

1. Wat is de rol van Carosse in de roman?
2. Hoe ontwikkelt de band zich tussen Louis Chavel/Jean-Louis Charlot en tussen Thérèse Mangeot? Maak je antwoord duidelijk met behulp van een tweetal fragmenten uit de tekst.
3. Als ‘The Tenth Man’ een les zou kunnen bevatten, welke is dat dan?
4. Is ‘The Tenth Man’ een roman over relaties, een oorlogsroman of iets anders? Maak je antwoord duidelijk met behulp van een tweetal fragmenten uit de tekst.