One never knows when the blow may fall. When I saw Rollo Martins first I made this note on him for my security police files: ‘In normal circumstances a cheerful fool. Drinks too much and may cause a little trouble. Whenever a woman passes raises his eyes and makes some comment, but I get the impression that really he'd rather not be bothered. Has never really grown up and perhaps that accounts for the way he worshipped Lime.’ I wrote there that phrase ‘in normal circumstances’ because I met him first at Harry Lime's funeral. It was February, and the gravediggers had been forced to use electric drills to open the frozen ground in Vienna's central cemetery. It was as if even nature were doing its best to reject Lime, but we got him in at last and laid the earth back on him like bricks. He was vaulted in, and Rollo Martins walked quickly away as though his long gangly legs wanted to break into a run, and the tears of a boy ran down his thirty-five-year-old cheeks. Rollo Martins believed in friendship, and that was why what happened later was a worse shock to him than it would have been to you or me (you because you would have put it down to an illusion and me because at once a rational explanation – however wrongly – would have come to my mind). If only he had come to tell me then, what a lot of trouble would have been saved.
If you are to understand this strange rather sad story you must have an impression at least of the background – the smashed dreary city of Vienna divided up in zones among the four powers; the Russian, the British, the American, the French zones, regions marked only by a notice board, and in the centre of the city, surrounded by the Ring with its heavy public buildings and its prancing statuary, the Inner Stadt under the control of all four powers. In this once fashionable Inner Stadt each power in turn, for a month at a time, takes, as we call it, ‘the chair’, and becomes responsible for security; at night, if you were fool enough to waste your Austrian schillings on a night club, you would be fairly certain to see the International Patrol at work – four military police, one from each power, communicating with each other if they communicated at all in the common language of their enemy. I never knew Vienna between the wars, and I am too young to remember the old Vienna with its Strauss music and its bogus easy charm; to me it is simply a city of undignified ruins which turned that February into great glaciers of snow and ice.

© Penguin Random House Company, 1971

Rollo Martins is een bescheiden schrijver van Westerns (hoewel hij nooit in de USA is geweest). Hij was jarenlang bevriend met Harry Lime, een man die nu al weer een tijdje in Wenen woont en werkt. Harry heeft Rollo uitgenodigd naar Wenen te komen. Die Oostenrijkse hoofdstad is op dit moment – het is 1949 – een stad in wederopbouw, maar ook in chaos: Amerikanen, Russen, Engelsen en Fransen hebben de stad opgedeeld in vijf stukken – het centrum staat wisselend onder toezicht van één van de vier landen – en er is een tekort aan van alles en nog wat. Die tekorten zorgen ervoor dat er veel criminaliteit heerst in de stad, dat er veel wordt gesmokkeld over en weer en dat bepaalde spullen (zoals medicijnen) vrijwel onverkrijgbaar (of peperduur) zijn.
Als Rollo goed en wel in Wenen is, hoort hij dat zijn vriend bij een auto-ongeluk is omgekomen; de begrafenis is net op de dag van Rollo’s aankomst. Rollo ontmoet op de begrafenis vrienden van Harry, maar ook diens minnares en een politieman. En na een paar dagen hoort en ontdekt hij dat die vriend Harry Lime misschien wel een ander persoon was dan hij altijd had gedacht …
Maar toch wil hij uitzoeken hoe die Harry eigenlijk aan zijn einde kwam.

ERK Niveau:

B2

Schrijver:

Graham Greene

Jaar van uitgave:

1949

Aantal pagina's:

120

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

1945-1950

Plaats van handeling:

Oostenrijk, Wenen (Vienna)

Bijzonderheden:

Een novelle in 17 korte, genummerde hoofdstukken.
In het Nederlands heet het boek ‘De derde man’.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

De novelle ‘The Third Man’ is een korte misdaadroman over een groepje Europeanen dat in het naoorlogse Wenen de vrede zou moeten bewaren, maar dat daarentegen zichzelf verrijkt ten koste van de gezondheid van sommige inwoners van die stad. Het is een verhaal over oplichterij en misdaad, over smokkel van penicilline en over het knoeien met medicijnen. Maar bovenal is het een thriller.

WAT MOET JE WETEN?

‘The Third Man’ speelt zich af ten tijde van de ‘Koude Oorlog’. Europa lag grotendeels in puin na de Tweede Wereldoorlog; Amerikanen en Engelsen – en in mindere mate Fransen en Russen – maakten de dienst uit in Centraal-Europa. De Oostenrijkse hoofdstad Wenen was daar een voorbeeld van. De stad was – net als Berlijn – opgedeeld in een Engels, Amerikaans, Frans en Russisch deel. Daarnaast was het centrum – ‘Inner Stadt’ – een neutraal gebied. Het smokkelen van goederen en mensen over en weer was aan de orde van de dag.

DE TAAL

De woorden en de zinnen in ‘The Third Man’ zijn niet moeilijk, ondanks het feit dat dit al een oude novelle is (uit 1949). Graham Greene weet op een slimme manier een enorme spanning op te bouwen en tot het einde toe te bewaren in een verhaal dat wel bijzonder, maar zeker niet spectaculair is. Het woordgebruik is gevarieerd, de taal blijft altijd netjes (ondanks de soms louche figuren of situaties die beschreven worden).
De alinea’s en de hoofdstukken zijn zonder meer kort en dat maakt het verhaal zeer leesbaar. Er zijn veel dialogen.

DE TAAL EN HET VERHAAL

De taal van de novelle ‘The Third Man’ is heel toegankelijk. Het taalgebruik van Mr Greene is nog altijd modern: hij vertelt kort maar krachtig wat er gebeurt en weidt nooit uit in zijn beschrijvingen. Daardoor is de novelle nog altijd heel leesbaar.
Het verhaal is bijzonder, maar niet spectaculair. De situatie in Wenen lijkt heel onwerkelijk, maar vanwege de opgedeelde stad is dit zeer zeker niet een absurd verhaal. Het leven in die stad was riskant en onvoorspelbaar; er was tekort aan alles en buitenlandse mogendheden (Russen, Amerikanen, Engelsen en Fransen) maakten de dienst uit. Dit verhaal gaat over het smokkelen van kostbare medicijnen (penicilline) en over de smokkelaars en zwarthandelaren die daar goud aan verdienen. En dat alles over de ruggen van de bevolking die juist een zware periode van vijf jaar oorlog achter de rug had.
Op basis van deze eigenschappen is ‘The Third Man’ een boek met een literair niveau C 4d en een taal-(ERK-)niveau B2.

Schrijfstijl:

‘The Third Man’ is heel boeiend geschreven. Graham Greene bouwt heel veel cliffhangers in – vaak aan het eind van elk hoofdstuk – waardoor je als lezer gedwongen wordt om door te lezen.
Wat het lezen soms moeilijk maakt is het perspectief. De verteller is de politieman/militair Calloway. Hij vertelt heel vaak – in de vorm van flashbacks – wat de hoofdpersoon van het verhaal, Rollo Martins, allemaal meemaakt. Dat houdt het verhaal intrigerend – maar ook complex.

Actie:

De novelle ‘The Third Man’ is een verhaal met heel veel actie. Je wordt al meteen ‘in medias res’ het verhaal ingezogen wanneer je leest dat de beste vriend van de hoofdpersoon, Harry Lime, overleden is, wanneer zijn vriend op bezoek komt. Vanaf dat moment gaat deze vriend, Rollo Martins, op zoek naar de oorzaak van de dood van Harry Lime.

Tijd:

‘The Third Man’ speelt zich af in de jaren ’40 van de vorige eeuw. Het zijn de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog: Europa ligt voor een deel in puin en het continent wordt bevolkt door vredestichters en opbouwers, maar ook door criminelen en oplichters.

Plaats:

De setting van ‘The Third Man’ is de Oostenrijkse hoofdstad Wenen. Wenen is verdeeld in vijf sectoren: een neutraal centrum (‘Inner Stadt’), een Amerikaans, een Engels, een Russisch en een Frans deel. Tussen die sectoren vindt veel zwarthandel plaats – de negotie van criminelen en boeven.

Verhaallijn:

Er is één belangrijke verhaallijn in ‘The Third Man’: wat is er met Harry Lime gebeurd?

Verteller:

De roman ‘The Third Man’ heeft een ik-verteller; deze verteller is de militair/politieman Calloway. Maar hij heeft veel van horen-zeggen – met name via de auteur Rollo Martins – en daarom krijg je als lezer heel veel via flashbacks te horen.

Hoofdkarakters:

De hoofdkarakters in ‘The Third Man’ zijn:
• Rollo Martins: een 35-jarige Engelse schrijver van Westerns (zijn pseudoniem is Buck Dexter). Hij was jarenlang bevriend met Harry Lime, door wie hij uitgenodigd wordt naar Wenen te komen. Als auteur ziet hij zichzelf als schrijver van spannende boeken, maar literaire ambities heeft hij niet;
• Colonel Calloway: een Britse politieman (van Scotland Yard) die tevens militair is in het naoorlogse Wenen. Hij werkt in de Britse sector van de stad. Calloway onderzoekt de dood van Lime. Hij is tevens de verteller van het verhaal;
• Anna Schmidt: een actrice van Hongaarse afkomst. Zij is de geliefde van Harry Lime.

Bijfiguren:

De belangrijkste bijfiguren in ‘The Third Man’ zijn:
• Harry Lime: een medewerker van the International Refugee Office, een organisatie die werkt aan de wederopbouw van Wenen. Van beroep is hij arts. Als het verhaal begint, wordt Harry zojuist begraven. Ondanks het feit dat hij er niet bij is, lijkt hij de spil te zijn bij alle gebeurtenissen;
• Kurtz: een Oostenrijkse vriend van Harry Lime;
• Cooler: een Amerikaanse vriend van Harry Lime;
• Dr Winkler: een Oostenrijkse arts (en eigenaar van een relikwieën-winkel), een vriend van Harry Lime;
• Koch: een buurman van Harry Lime;
• Crabbin: een Brit die werkt voor de British Cultural Relations Society, een genootschap dat zich sterk maakt voor de promotie van Engelse literatuur;
• Paine: een militair, assistent van Calloway.

Website:

https://parlindunganpardede.com/class-assignment/literature/literature-ii-fiction/literary-works-analysis/the-main-theme-of-graham-greene%E2%80%99s-%E2%80%9Cthe-third-man%E2%80%9D/

Film:

De thriller ‘The Third Man’ is in 1949 verfilmd door regisseur Carol Reed, met in de hoofdrollen Orson Welles, Joseph Cotton, Alida Valli en Trevor Howard. De novelle werd geschreven naar aanleiding van een vraag van regisseur Carol Reed die een origineel verhaal van Graham Greene wilde verfilmen.

Overig:

De novelle ‘The Third Man’ werd door Graham Greene in nauw overleg met regisseur Carol Reed geschreven. Reed had Greene gevraagd om een filmscript, maar Graham Greene was meer bedreven in het schrijven van proza. Daarom schreef hij eerst het verhaal, dat daarna – ook al in het jaar 1949 – verfilmd werd.

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over Graham Greene.

Leessuggesties:

Als je dit een mooi boek vond, zou je ook kunnen lezen:
• King Rat van James Clavell
• The Innocent van Ian McEwan
• The World according to Garp van John Irving

Citaat:

‘There was no evidence I could really give, Herr Martins.’
No evidence, Martins thought, no evidence! He no longer doubted that murder had been done. Why else had they lied about the moment of death? They wanted to quieten with their gifts of money and their plane ticket the only two friends Harry had in Vienna. And the third man? Who was he?

Vragen over het boek:

1. Welke sneer geeft Graham Greene in deze novelle aan de ‘literatuur’ en aan ‘literatuurliefhebbers’?
2. Waarom konden deze misdaden eigenlijk alleen maar plaatsvinden in een stad als Wenen?
3. Wat vind je van de liefde die Rollo verklaart aan de vriendin van Lime, Anna?
4. Wie was die ‘Third Man’ eigenlijk en waarom is hij zo belangrijk voor het verhaal?