Dr Paul Steiner, consultant psychiatrist at the Steen Clinic, sat in the front ground-floor consulting-room and listened to his patient’s highly rationalized explanation of the failure of his third marriage. Mr Burge lay in comfort on a couch the better to expound the complications of his psyche. Dr Steiner sat at his head in a chair of the carefully documented type which the Hospital Management Committee had decreed for the use of consultants. It was functional and not unattractive but it gave no support to the back of the head. From time to time a sharp jerk of his neck muscles recalled Dr Steiner from momentary oblivion to the realities of his Friday evening psychotherapy clinic. The October day had been very warm. After a fortnight of sharp frosts during which the staff of the clinic had shivered and pleaded, the official date for starting the central heating had coincided with one of those perfect autumn days when the city square outside had brimmed with yellow light and the late dahlias in the railed garden, bright as a paintbox, had shone like the gauds of high summer. It was now nearly seven o’clock. Outside, the warmth of the day had long given way, first to mist and then to chilly darkness. But here, inside the clinic, the heat of noon was trapped, the air, heavy and still, seemed spent with the breath of too much talking.
Mr Burge enlarged on the immaturity, coldness and insensitivity of his wives in a querulous falsetto. Dr Steiner’s clinical judgement, not uninfluenced by the late effects of a large lunch and the unwise choice of a cream doughnut with his afternoon tea, told him that the time was not yet ripe to point out that the one defect shared by the three mesdames Burge had been a singular lack of judgement in their choice of husband. Mr Burge was not yet ready to face the truth of his own inadequacy.

© Faber and Faber, 1963.

In de deftige psychiatrische kliniek Steen in het centrum van Londen lijkt alles zijn gewone gangetje te gaan: rijke patiënten betalen veel geld om uitgebreid behandeld te worden door meerdere artsen en psychiaters en zo nu en dan wordt er iemand genezen. Doctoren en secretaresses, verpleegsters en manusjes-van-alles, iedereen werkt met iedereen samen. En degene die alles beslist, lijkt de ‘administrative officer’ te zijn, de hoofdsecretaresse Miss Bolam.
Maar op een avond in oktober wordt die Miss Bolam gevonden in de kelder waar de belangrijkste documenten liggen: er ligt een zwaar beeld op haar borst en haar hart is doorboord met een beitel. De beitel is van de klusjesman, het beeld is gemaakt door een patiënt.
De meeste patiënten, de doctoren en de rest van het personeel hadden eigenlijk nogal een hekel aan die bedillerige Miss Bolam, een kille en zakelijke oude vrijster die de kliniek bestuurde alsof het haar eigendom was. Sommigen vonden dat ze zich te veel bemoeide met zaken waar ze geen verstand van had, sommigen wilden haar baantje heel graag hebben, anderen waren jaloers op haar rijkdom. Maar zou er iemand zijn geweest die zo’n hekel aan haar had dat hij/zij haar wilde vermoorden?
Superintendent Adam Dalgliesh gaat de zaak onderzoeken. Hij ondervraagt iedereen in de kliniek, want iemand van het personeel of van de patiënten zal de moord moeten hebben gepleegd. Toch? Langzaam maar zeker komt Dalgliesh meer te weten. Alleen is het de vraag of hij de schuldige kan vinden voordat er een nieuwe moord wordt gepleegd …

ERK Niveau:

B2

Schrijver:

P.D. James

Jaar van uitgave:

1963

Aantal pagina's:

225

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

1960-1970

Plaats van handeling:

UK, Londen

Bijzonderheden:

Een detectiveroman in 7 hoofdstukken
Een Adam Dalgliesh Mystery (Superintendent van Scotland Yard).
In het Nederlands heet het boek ‘Kat in het nauw’.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

De detective ‘A Mind to Murder’ is een echt speurdersverhaal over een kliniek in Londen. De speurder is een kalme, onverstoorbare politie-inspecteur: een weduwnaar van middelbare leeftijd. Hij holt zelden achter boeven aan, maar hij onderzoekt en reduceert en deduceert net zo lang totdat hij de ware schuldigen heeft gevonden.
Als je van dit soort (mooie en zorgvuldig geschreven, maar soms wel wat trage) verhalen houdt, dan is ‘A Mind to Murder’ een goede keuze voor jou.

WAT MOET JE WETEN?

Je moet een echte liefhebber van traditionele Britse whodunits zijn om dit verhaal te kunnen waarderen. ‘A Mind to Murder’ is zo’n verhaal: er heeft een moord plaatsgevonden en deze moet worden opgelost in een paar dagen. Het gaat in zo’n verhaal meestal niet om andere moorden of nieuwe misdaden. Je zult tevergeefs zoeken naar schietpartijen, achtervolgingen of extreem geweld. Ook wordt de politie zelf nooit bedreigd: dit gaat over de tijd dat er veel respect was voor de politie …
Ondanks het ontbreken van veel actie is het wel degelijk een verhaal met veel venijn. P.D. James analyseert haar karakters haarfijn en op een satirische wijze: de meeste karakters komen er niet al te gunstig af. De meerderheid van de mensheid lijkt geneigd tot alle kwaad, jaloezie, roddel en achterklap. De roman van Ms James lijkt in dit opzicht veel op de romans van voorgangsters en generatiegenoten als Agatha Christie, Josephine Tey, Dorothy L. Sayers, Patricia Highsmith en Ruth Rendell.

DE TAAL

De woorden en de zinnen in ‘A Mind to Murder’ zijn regelmatig lang en lastig. Het is te merken dat dit een verhaal uit 1963 is; weliswaar een detective, maar wel één met veel speculaties en overleg, en veel minder met actie. Die overdenkingen – tussen Dalgliesh en zijn assistent en tussen de verschillende werknemers van de kliniek onderling – maken de taal lastig: er wordt veel geanalyseerd, veel overdacht en veel bediscussieerd.
De alinea’s en de hoofdstukken zijn ook vaak lang. Er zijn wel dialogen, maar die nemen niet veel ruimte in in dit verhaal. Ms James gebruikt zo nu en dan een vileine humor: satire en sarcasme spelen een belangrijke rol in het verhaal.

DE TAAL EN HET VERHAAL

Qua taal is ‘A Mind to Murder’ tamelijk lastig: het is vaak een bedaagd en ouderwets aandoend verhaal waarin de taal die van lang geleden is. Zelfs voor de jaren zestig van de vorige eeuw was dit al een kalme en weinig adembenemende vertelling.
Het verhaal is ook niet erg spectaculair. Tenminste niet voor de lezer die gewend is aan veel actie, achtervolgingen en harde misdaad. P.D. James houdt het in deze roman bij een enkele moord; die moord wordt heel langzaam ontrafeld, waardoor de spanning zo nu en dan ver te zoeken is.
Op basis van deze eigenschappen is ‘A Mind to Murder’ een boek met een literair niveau C 4c en een taal-(ERK-)niveau B2.

Schrijfstijl:

De detective ‘A Mind to Murder’ is niet echt een ingewikkeld verhaal, maar het is wel duidelijk dat dit al een verhaal uit 1963 is: de zinnen zijn soms lang en complex, de hoofdstukken zijn lang en er zijn vrij weinig dialogen. Dat alles maakt deze roman lastig te lezen voor veel – met name jongere – lezers. De roman heeft niet het tempo van een moderne thriller.
‘A Mind to Murder’ is een mooi geschreven roman vol satire, maar het is wel een verhaal voor ervaren (en geduldige) lezers.

Actie:

‘A Mind to Murder’ is een verhaal met weinig actie. Er heeft – voordat het verhaal begint – een (lugubere) moord plaatsgevonden en er is de dreiging van een volgende moord, maar echt spannend wordt het verhaal niet. Het gaat in deze crime novel vooral om het oplossen van een moord.

Tijd:

De detective ‘A Mind to Murder’ speelt zich ergens af in de jaren 1960-1970. Het jaar 1962 wordt genoemd als het jaar waarin bepaalde documenten voor de kliniek werden geschreven; dat zou een half jaar voor het verhaal gebeurd kunnen zijn. Dat geeft aan dat de roman gaat over het jaar waarin het verhaal werd gepubliceerd: 1963.
Het verhaal speelt zich in totaal in een paar dagen af. De moord wordt op een vrijdagavond in oktober gepleegd en hij wordt binnen een week opgelost.

Plaats:

De setting van ‘A Mind to Murder’ is het centrum van Londen. En het belangrijkste gebouw is daarbij de deftige psychiatrische (denkbeeldige) kliniek Steen Psychiatric Clinic in het centrum van Londen. Er zijn een paar heel korte episodes die zich afspelen in de huizen van Dr Steiner, Dr Baguley, Miss Ambrose, Nurse Bolam, Peter Nagle of Mr en Mrs Fenton.

Verhaallijn:

Er is één belangrijke verhaallijn in ‘A Mind to Murder’: wie is er verantwoordelijk voor de moord in de deftige kliniek, Steen Psychiatric Clinic, in Londen?

Verteller:

De roman ‘A Mind to Murder’ heeft een auctoriale verteller; deze vertelt het verhaal vrijwel altijd vanuit het perspectief van Superintendent Adam Dalgliesh van Scotland Yard. Soms geeft de auteur je een inkijkje in de karakters en de motieven van een aantal werknemers van de kliniek (zoals Dr Steiner, Peter Nagle of Dr Baguley).

Hoofdkarakters:

Het hoofdpersonage is Superintendent Adam Dalgliesh. Hij is een succesvolle detective bij Scotland Yard, maar hij is ook een gerespecteerd dichter. Als karakter is hij vlak: de lezer komt niet heel veel over hem te weten. Wel is duidelijk dat hij – veertien jaar geleden – zijn vrouw verloor. Sindsdien heeft hij wel relaties (gehad), maar geen één daarvan is tot nu toe blijvend geweest.

Bijfiguren:

De belangrijkste bijfiguren in ‘A Mind to Murder’ zijn:
Werknemers van Steen Psychiatric Clinic in Londen:
• Dr Henry Etherege: de medische directeur van de kliniek;
• Dr James Baguley: één van de artsen van de kliniek;
• Dr Steiner: een 42-jarige arts van de kliniek;
• Dr Mary Ingram: één van de artsen van de kliniek;
• Mr Lauder: de secretaris van de Hospital Management Committee;
• Fredrica Saxon; een 29-jarige ‘senior psychologist’;
• Miss Ruth Kettle: de ‘senior psychiatric social worker’;
• Miss Enid Bolam: de ‘adminstrative officer’, de secretaresse. Zij wordt aan het begin van het verhaal vermoord gevonden;
• Mrs Sonia Bostock: de ‘senior medical stenographer’, een 28-jarige secretaresse;
• Miss Jennifer Priddy: de junior typiste, een medische secretaresse;
• Sister (‘Dot’) Ambrose: een verpleegster;
• Nurse Marion Bolam: een verpleegster, de nicht van Enid;
• Cully: de eerste portier;
• Peter Nagle: de tweede portier;
• Mrs Amy Shorthouse: de ‘clinic domestic assistant’, de schoonmaakster;
• Dr Albertine Maddox: een arts die in de raad van bestuur van de kliniek zit;
Een patiënt van Steen Psychiatric Clinic:
• Tippett: een chronische schizofreen;
Anderen:
• Sergeant Martin: de assistent-detective van Adam Dalgliesh;
• PC Holliday: een agent die Adam Dalgliesh helpt bij het onderzoek;
• Deborah Riscoe: een oude liefde van Adam Dalgliesh;
• Helen Baguley: de echtgenote van Dr Baguley;
• Miss Beatrice Sharpe: een verpleegster, de huisgenote van Sister Ambrose;
• Rosa: de zuster van Dr Steiner, bij wie hij in huis woont;
• Valda (Millicent): de ex-vrouw van Dr Steiner;
• Ralfe Bostock: de echtgenoot van Mrs Bostock;
• Mrs en Mrs Priddy: de ouders van Jennifer;
• Mrs en Mrs Fenton: een ouder echtpaar; de echtgenoot was een patiënt van de kliniek.

Website:

http://mysterypageturners.blogspot.nl/2009/10/p-d-jamess-mind-to-murder.html

Film:

De roman ‘A Mind to Murder’ is niet verfilmd.

Overig:

‘A Mind to Murder’ is de derde roman van P.D. James met in de hoofdrol Superintendent Adam Dalgliesh.

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over P.D. James.

Leessuggesties:

Als je dit een mooi boek vond, zou je ook kunnen lezen:
• Unnatural Causes van P.D. James
• The Murder of Roger Ackroyd van Agatha Christie
• No Man’s Nightingale van Ruth Rendell

Citaat:

But no one cared to draw back the curtains and as the soft, careful feet of the stretcher-bearers shuffled past the door no one spoke. Fredrica Saxon laid down her pencil and bowed her head as if she were praying. When the front door closed their relief was heard in the soft hiss of breath released. There was a brief silence and then the van drove off. Mrs Shorthouse was the only one to speak.
‘Poor little blighter! Mind you I only gave her another six months here what with one thing and another, but I never thought she’d leave feet first.’ (p.50)

Vragen over het boek:

1. Waarom betreurt niemand echt de dood van Miss Bolam?
2. Analyseer het karakter van Peter Nagle aan de hand van zijn gedragingen.
3. Welke belangrijke rol spelen Mr en Mrs Fenton in het verhaal?
4. Wat waren de motieven voor de moord op Miss Enid Bolam?