My name is Howard W. Campbell, Jr.
I am an American by birth, a Nazi by reputation, and a nationless person by inclination.
The year in which I write this book is 1961.
I address this book of mine to Mr. Tuvia Friedmann, Director of the Haifa Institute for the Documentation of War Criminals, and to whomever else this may concern.
Why should this book interest Mr. Friedmann?
Because it is written by a man suspected of being a war criminal. Mr. Friedmann is a specialist in such persons. He had expressed an eagerness to have any writings I might care to add to his archives of Nazi villainy. He is so eager as to give me a typewriter, free stenographic service, and the use of research assistants, who will run down any facts I may need in order to make my account complete and accurate.
I am behind bars.
I am behind bars in a nice new jail in old Jerusalem.
I am awaiting a fair trail for my war crimes by the Republic of Israel.

© Granada Publishing Ltd / Triad Panther Books, 1979

Howard W. Campbell Jr. zit in een Israëlische gevangenis. Hij werkte tijdens de Tweede Wereldoorlog in Berlijn als schrijver en radiopresentator voor de Nazi’s: als ex-Amerikaan kon hij veel mensen in het Engels via de Duitse radio toespreken. Campbell is de zoon van Amerikanen die in de jaren dertig in Berlijn woonden en werkten. Toen zijn ouders teruggingen naar de USA in verband met de dreigende sfeer in Berlijn, bleef Howard in Duitsland wonen. Hij was getrouwd met een lieve en wonderschone actrice en hij had een mooie carrière als toneelschrijver. De keuze om te werken voor de Duitsers was dus niet zo moeilijk voor hem.
Na de oorlog lukt het hem te vluchten naar New York. Daar blijft hij ondergedoken. Totdat hij een oude bekende ontmoet.

ERK Niveau:

C1

Schrijver:

Kurt Vonnegut Jr.

Jaar van uitgave:

1961

Aantal pagina's:

176

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

1940-1960

Plaats van handeling:

USA (New York City), Duitsland (Berlijn) en Israël (Jeruzalem)

Bijzonderheden:

Een roman in 45 getitelde hoofdstukken. De subtitel van de roman is: ‘The Confessions of Howard W. Campbell Jr.’
In het Nederlands heet het boek ‘Moeder nacht’.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

Als je van oorlogsromans houdt met een ironische ondertoon, dan is ‘Mother Night’ een heel goede keus. Het verhaal vertelt zonder veel opsmuk wat een man heeft gedaan om de oorlog te overleven zonder zich in politieke of ideologische discussies te verdiepen. Doordat de man geen partij kiest, dwingt hij ons als lezers om dat wel te doen: wat zouden wij hebben gedaan als …?

WAT MOET JE WETEN?

Voor het waarderen van ‘Mother Night’ moet je proberen je te verplaatsen in de positie van de hoofdpersoon. Hij woont in de jaren twintig, dertig en veertig van de vorige eeuw – als zoon van expat Amerikanen – jaren in Berlijn. Hij is er getrouwd en hij heeft een mooie carrière als toneelschrijver. Dan breekt de oorlog uit. De man kan zijn mooie leventje voortzetten. Maar dan moet hij zijn schrijverstalenten wel inzetten voor de nazi’s. Een moeilijke keus voor velen – maar voor deze man niet.

DE TAAL

De woorden en de zinnen in ‘Mother Night’ zijn nergens erg moeilijk. Kurt Vonnegut schrijft een speciaal soort Engels: kort en bondig, geen opsmuk, geen mooischrijverij. Dat maakt het boek qua taal heel toegankelijk.
De alinea’s en de hoofdstukken zijn heel kort. Er zijn veel dialogen.

DE TAAL EN HET VERHAAL

De taal van ‘Mother Night’ is over het algemeen gemakkelijk te noemen.
Datzelfde geldt ook voor het verhaal. Dat is overzichtelijk: een landverrader vertelt vanuit een Israëlische gevangenis zin levensverhaal. Waarom heeft hij zich ingezet voor de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog? Maar wanneer je probeert een antwoord op deze vraag te krijgen, merk je dat er langzamerhand twijfel in jou begint te kruipen. Is deze man een verrader, was hij een nazi of een dubbelspion, en – wat is goed en kwaad in deze situatie?
Op basis van deze eigenschappen is ‘Mother Night’ een boek met een literair niveau C 4c en een taal-(ERK-)niveau C1.

Schrijfstijl:

De roman ‘Mother Night’ is heel sober geschreven. Er staat geen woord te veel in. Het is op het eerste gezicht een heel simpel verhaal. Maar wanneer je doorleest merk je dat je ietwat ongemakkelijk wordt bij dit verhaal. Je blijft met veel vragen zitten: over goed en kwaad, over landverraad en nationalisme, over overleven en idealisme.

Actie:

De roman ‘Mother Night’ is een verhaal met vrij weinig actie. De schrijver van het dagboek geeft een verslag van zijn leven in Berlijn tijdens de Tweede Wereldoorlog en van zijn jaren daarna in New York City. Ondanks het gebrek aan veel actie is dit toch een behoorlijk spannende vertelling.

Tijd:

‘Mother Night’ speelt zich af in de jaren 1940-1960. Het is de tijd van tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Een tijd van heldendom en verraad, van verzet en onderworpenheid.

Plaats:

De setting van ‘Mother Night’ is een armoedige wijk in New York City, een welvarend deel van Berlijn en een gevangenis in Jeruzalem. Het decadente van de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog contrasteert mooi met de sjofele wereld van de illegale onderduiker in de jaren na die oorlog.

Verhaallijn:

Er is één belangrijke verhaallijn in ‘Mother Night’: hoe is het leven van de toneelschrijver verlopen en waarom is dat zo gegaan?

Verteller:

De roman ‘Mother Night’ heeft een ik-verteller, wat soms zorgt voor een onbetrouwbaar perspectief. De verteller schrijft een soort autobiografie, in opdracht van de mensen die hem gevangen houden.

Hoofdkarakters:

De hoofdkarakters in ‘Mother Night’ zijn:
• Howard W. Campbell Jr.: de verteller van het verhaal. Hij noemt zichzelf een ‘American by birth, a Nazi by reputation, and a nationless person by inclination’. Hij werd geboren in de USA, hij woonde later met zijn ouders in Berlijn. Daar trouwde hij en ging hij als schrijver voor de nazi’s aan het werk. Na de oorlog dook hij onder in New York, werd hij gearresteerd en in Israël gevangengezet. Van daaruit schrijft hij zijn levensverhaal;
• Helga Noth Campbell: de vrouw van Howard. Zij is een knappe actrice die in de jaren dertig met Howard trouwde. Haar vader is een hoge ambtenaar in Berlijn (het hoofd van de politie)
• Resi: het jongere zusje van Helga. Aan het eind van de oorlog is zij een jaar of tien.

Bijfiguren:

De belangrijkste bijfiguren in ‘Mother Night’ zijn:
In Jeruzalem:
• Bewakers van Howard Campbell: Arnold Marx, Andor Gutman, Arpad Kovacs, Bernard Mengel;
• Mr. Alvin Dobrowitz: de advocaat van Howard.
In Berlijn:
• De ouders van Campbell: Howard Campbell Sr., een ingenieur van een Amerikaans bedrijf in Berlijn en Virginia Crocker, een celliste;
• Nazi’s met wie Campbell in Duitsland omgaat: Rudolf Hoess, Reichsleiter Dr. Paul Joseph Goebbels;
• Werner Noth: de schoonvader van Campbell, het hoofd van de politie in Berlijn, de vader van Helga en Resi;
• Eva Noth: de moeder van Helga en Resi;
• Lieutenant Bernard B. O’Hare of the American Third Army: de militair die Campbell arresteert na de oorlog;
• Major Frank Wirtanen (‘The Blue Fairy Godmother’): een Amerikaanse militair die Campbell in de jaren dertig in Berlijn benadert;
• Heinz Schildknecht: een goede vriend van Howard, een Duitse militair die een eigen motorfiets bezit.
In New York:
• Dr. Abrahan Epstein: de onderbuurman van Campbell, een tandarts. Hij woont samen met zijn moeder; beiden zijn overlevenden van Auschwitz;
• George Kraft (a.k.a. Colonel Iona Potapov): een buurman van Campbell, een schilder; een man met wie Howard vaak schaakt;
• The Reverend Doctor Lionel J.D. Jones, D.D.S., D.D.: een Amerikaanse nazi. Hij gelooft in het minderwaardige van alle niet-Arische Amerikanen (zoals zwarte mensen, Aziaten, Joden);
• August Krapptauer, Patrick (‘Father’) Keeley, Robert Sterling Wilson (‘The Black Fuehrer of Harlem’): kornuiten van Dr. Jones.

Website:

https://www.enotes.com/topics/mother-night 

Film:

De roman ‘Mother Night’ is in 1996 verfilmd met Nick Nolte in de hoofdrol (als Howard Campbell).

Overig:

Qua stijl en soberheid lijkt deze korte roman veel op die andere (wereldberoemde) roman van Kurt Vonnegut: Slaughterhouse-Five. Ook dat is een herinnering aan de periode van de Tweede Wereldoorlog. Net als de hoofdpersoon in dat boek leefde ook de hoofdpersoon van ‘Mother Night’ in Duitsland ten tijde van de oorlog. Net als Kurt Vonnegut Jr. trouwens – hij was een Amerikaanse krijgsgevangene in Dresden tijdens het allesvernietigende bombardement op die stad in 1945.

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over Kurt Vonnegut Jr..

Leessuggesties:

Als je dit een mooi boek vond, zou je ook kunnen lezen:
• Fair Stood the Wind for France van H.E. Bates
• Marathon Man van William Goldman
• The Boys from Brazil van Ira Levin

Citaat:

So I am about to be free man again, to wander where I please.
I find the prospect nauseating.
I think that tonight is the night I will hang Howard W. Campbell Jr., for crimes against himself.
I know that tonight is the night. (p.175)

Vragen over het boek:

1. Waarom zou Howard Campbell deze autobiografie hebben willen schrijven?
2. Waarom ondersteunen veel Amerikanen Campbell wanneer hij anoniem in New York woont?
3. Wat is zo bijzonder aan de terugkomst van Helga?
4. Wat vind je van de keuzes die Campbell maakte tijdens en na de oorlog? Geef een drietal voorbeelden van die keuzes en leg uit wat je ervan vindt.