Castle, ever since he had joined the firm as a young recruit more than thirty years ago, had taken his lunch in a public house behind St James’s Street, not far from the office. If he had been asked why he lunched there, he would have referred to the excellent quality of the sausages; he might have preferred a different bitter from Watney’s, but the quality of the sausages outweighed that. He was always prepared to account for his actions, even the most innocent, and he was always strictly on time.
So by the stroke of one he was ready to leave. Arthur Davis, his assistant, with whom he shared a room, departed for lunch punctually at twelve and returned, but often only in theory, one hour later. It was understood that, in case of an urgent telegram, Davis or himself must always be there to receive the decoding, but they both knew well that in the particular subdivision of their department nothing was ever really urgent. The difference in time between England and the various parts of Eastern and Southern Africa, with which the two of them were concerned, was usually large enough - even when in the case of Johannesburg it was little more than an hour for no one outside the department to worry about the delay in the delivery of a message: the fate of the world, Davis used to declare, would never be decided on their continent, however many embassies China or Russia might open from Addis Ababa to Conakry or however many Cubans landed. Castle wrote a memorandum for Davis: 'If Zaire replies to No. 172 send copies to Treasury and FO.’ He looked at his watch. Davis was ten minutes late.

© Everyman’s Library, 1991.

Maurice Castle is gelukkig getrouwd en hij heeft een lieve vrouw en zoon. Hij woont in een rustig stadje in de buurt van Londen en hij heeft een bureaubaan in de hoofdstad. Het lijkt erop dat hij over een paar jaar rustig met pensioen zal kunnen gaan.
Maar schijn bedriegt. Castle is gevlucht uit Zuid-Afrika. Samen met zijn zwarte verloofde (die zwanger was van een andere man). Met haar en haar zoon woont hij nu in Groot-Brittannië. De Britse geheime dienst – waarvoor Castle in Zuid-Afrika werkte – heeft hem een goede baan gegeven. Maar de Zuid-Afrikaanse geheime dienst loert nog altijd op hem en zijn vrouw, ook in Groot-Brittannië. En Castle is ook iets schuldig aan de mogendheid die hem en zijn verloofde uit Zuid-Afrika lieten vluchten: de Sovjet-Unie …

ERK Niveau:

B2

Schrijver:

Graham Greene

Jaar van uitgave:

1978

Aantal pagina's:

339

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

1970-1980

Plaats van handeling:

UK, Londen en een plaats daar in de buurt

Bijzonderheden:

De roman bestaat uit 6 genummerde delen en uit veel genummerde hoofdstukken.
In het Nederlands heet het boek ‘De privé-factor’.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

‘The Human Factor’is een spionageverhaal, maar dan een verhaal over een dubbelspion. Na de Tweede Wereldoorlog waren er meerdere spionnen actief die hun diensten aanboden aan zowel de Westerse als Communistische mogendheden. De beschreven wereld is complex, maar de problemen (trouw en verraad, liefde en wraak) zijn universeel.

WAT MOET JE WETEN?

Voor het waarderen van ‘The Human Factor’ moet je weten dat in de tijd van het verhaal Zuid-Afrika een land was dat de apartheid verdedigde. Gemengde relaties (en zeker huwelijken) waren vrijwel onmogelijk, mensen werden vaak bespioneerd in hun relaties. Daarnaast was er veel wantrouwen tussen mogendheden die een rol in (Zuid-)Afrika wilden spelen: de USA, Groot-Brittannië, Cuba, de Sovjet-Unie. De roman gaat over deze vrij complexe situatie.

DE TAAL

De woorden en de zinnen in ‘The Human Factor’ zijn goed te lezen. Soms is de taal nogal specialistisch, vooral wanneer het onderwerp de geheime dienst of de illegale activiteiten van de spionnen in Zuid-Afrika betreft.
De alinea’s en de hoofdstukken zijn van een gemiddelde lengte en er zijn veel dialogen.

DE TAAL EN HET VERHAAL

Wat taal betreft is ‘The Human Factor’ heel toegankelijk. De taal is kort en bondig, verzorgd en nooit wollig.
Het verhaal komt traag op gang, maar als je eenmaal doorhebt waar het heengaat, zul je deze roman zeker willen uitlezen: het is het verhaal van een man die vastzit tussen zijn beloften aan en verplichtingen jegens meerdere mogendheden (en dus geheime diensten). De Engelsen en de (Russische) communisten smokkelden hem en zijn zwarte geliefde uit Zuid-Afrika. De Engelsen geven hem zijn bureaubaan, de Russen trekken aan hem voor informatie en de Zuid-Afrikanen loeren in Engeland nog altijd op hem en zijn vrouw.
Op basis van deze eigenschappen is ‘The Human Factor’ een boek met een literair niveau C 4d en een taal-(ERK-)niveau B2.

Schrijfstijl:

‘The Human Factor’ is heel mooi geschreven. De periode – de spionage tijdens en na de ‘koude oorlog’ is al lang geleden – betreft voor de meeste lezers een ver-van-mijn-bed-show, maar de dilemma’s van de karakters zijn van alle tijden: aan wie moet je trouw zijn, aan je land of aan je geliefde(n)? En mag je misdaden plegen als dat beter is voor de goede zaak of voor je vaderland of voor je overtuiging?

Actie:

De roman ‘The Human Factor’ is een verhaal met redelijk veel actie. Veel actie vindt off-stage plaats (of heeft al plaatsgevonden).

Tijd:

‘The Human Factor’ speelt zich af in de jaren 1970-1980. Het verhaal kwam in 1978 uit, maar Graham Greene had het al jaren eerder als manuscript geschreven: hij schreef een geactualiseerde versie om het beter te laten aansluiten bij de jaren zeventig van de vorige eeuw.

Plaats:

De setting van ‘The Human Factor’ is Berhamsted, een slaperig forenzenstadje ten noorden van Londen en de Britse hoofdstad Londen.

Verhaallijn:

Er is één belangrijke verhaallijn in ‘The Human Factor’: welke keuzes zal Castle (moeten) maken om het geluk voor hem en zijn gezin te vinden?

Verteller:

De roman ‘The Human Factor’ heeft een auctoriale verteller.

Hoofdkarakters:

De hoofdkarakters in ‘The Human Factor’ zijn:
• Maurice Castle: een 62-jarige ambtenaar die voor MI6 in Londen werkt. Het baantje is saai en niet uitdagend, maar Castle hoopt over een tijdje te kunnen stoppen. Jaren geleden werkte hij voor de Britse geheime dienst in Zuid-Afrika. Castle is een weduwnaar die later trouwde met de zwarte Zuid-Afrikaanse Sarah;
• Sarah Castle (née MaNkosi): de Bantu-vrouw met wie Castle getrouwd is. Een gemengd huwelijk in Zuid-Afrika was niet mogelijk; Castle en Sarah trouwen in Engeland. Sarah is dan zwanger van een andere man;
• Sam Castle: het zoontje van Sarah. Hij houdt van avonturen en hij is dol op zijn (stief)vader;
• Arthur Davis: de assistent van Castle. Arthur zou graag een spannender leven leiden, bijvoorbeeld als geheim agent in Afrika.

Bijfiguren:

De belangrijkste bijfiguren in ‘The Human Factor’ zijn:
Collega’s in Londen bij het bureau van MI6:
• Sir John Hargreaves (‘C’): de directeur van de afdeling van MI6 waar Castle werkt;
• Colonel Daintry: een veiligheidsfunctionaris bij MI6 (hij wordt ‘broom’ genoemd: degene die de geheime dienst moet ‘schoonvegen’);
• Doctor Emmanuel Percival: een arts die al langere tijd bij MI6 werkt;
• Watson: de directe leidinggevende van Castle;
• Cynthia: de secretaresse van Castle en Davis;
• Penelope: een andere secretaresse bij MI6;
• Brigadier Tomlinson: een ambtenaar.
Anderen:
• Cornelius Muller: een man van een Zuid-Afrikaanse geheime dienst (BOSS genaamd) die Castle nog van vroeger kent;
• Halliday & Son: een antiquarische boekhandelaar en zijn zoon (die tijdschriften en pornoblaadjes verkoopt), mensen bij wie Castle soms een boek koopt (en weer inruilt);
• Mrs Castle: de 85-jarige moeder van Castle. Zij is weduwe met een paar kennissen (waaronder een geestelijke, Mr Bottomley). Ze heeft een koele band met haar schoondochter en kleinzoon;
• Lady Mary Hargreaves: de Amerikaanse echtgenote van Sir John;
• Sylvia Daintry: de ex-echtgenote van Colonel Daintry;
• Elizabeth Daintry: de dochter van Daintry;
• Colin Clough: de verloofde van Elizabeth;
• Edward: de vriend van Mrs Daintry;
• Boris, Ivan, Anna, Bellamy:  contacten van Castle buiten zijn werk om;
• Buffy, Dicky, Willie, Joe: kennissen van Daintry die hij in een herensociëteit spreekt.

Website:

https://bookertalk.com/2017/10/11/the-human-factor-by-graham-greene/

Film:

De roman ‘The Human Factor’ is in 1979 verfilmd met in de hoofdrollen Richard Attenborough, Derek Jacobi en John Gielgud.

Overig:

De roman ‘The Human Factor’ gaat over spionage en contraspionage. Mr Greene gebruikte de kennis die hij had vergaard als geheim agent en als kennis en vertrouweling van de Britse dubbelspion Kim Philby.

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over Graham Greene.

Leessuggesties:

Als je dit een mooi boek vond, zou je ook kunnen lezen:
• The Secret Agent van Joseph Conrad
• Waiting for the Barbarians van J.M. Coetzee
• A Good Man in Africa van William Boyd

Citaat:

Now the offer of friendship had the sound of a menace or a warning. The night in Watford came back to him when he searched in vain for the shabby tutorial flat with the Berlitz picture on the wall. It seemed to him that all his life after he joined the service in his twenties he had been unable to speak. Like a Trappist he had chosen the profession of silence, and now he recognized too late that it had been a mistaken vocation. (p.332)

Vragen over het boek:

1. Waarom voelt Castle zich verplicht om in het geheim informatie te blijven doorsturen?
2. Wat gebeurt er met Davis en waarom gebeurt dit?
3. Welke rol speelt de oude Mr Halliday in de roman?
4. Hoe loopt het verhaal af en wat vind je van dit einde?