Once, very long ago, before ever the flowers were named which struggled and fluttered below the rainswept walls, there sat at an upper window a princess and a slave reading a story which even then was old: or, rather, to be entirely prosaic, on the wet afternoon of the Nones of May in the year (as it was computed later) of Our Lord 273, in the City of Colchester, Helena, red-haired, youngest daughter of Coel, Paramount Chief of the Trinovantes, gazed into the rain while her tutor read the Iliad of Homer in a Latin paraphrase.
Recessed there in the fortification they might have seemed an incongruous couple. The Princess was taller and lighter than the general taste required; her hair, sometimes golden in the sunlight, was more often dull copper in her cloudy home; her eyes had a boyish melancholy; the mood – at once resentful, abstracted and yet very remotely tinged with awe – of British youth in contact with the Classics. There would be decades in the coming seventeen centuries, when she would have been thought beautiful; born too soon, she was, here in Colchester, among her own people, dubbed the plain one.
Her tutor certainly regarded her with aversion as, at once, the symbol of his low condition and the daily task which made that condition irksome. He went by the name of Marcias and was then in the prime of what seemed his manhood; swarthy skin, black beard, beak-nose and homesick eyes spoke of his exotic origin; winter and summer his rheumy cough protested against his exile. Hunting days were his solace when the Princess was away from dawn to sunset and he, left sole lord of the schoolroom, could write his letters. These letters were his life; elegant, esoteric, speculative, rhapsodic, they traveled the world from Spain to Bithynia, from free rhetorician to servile poet. They got talked about and had brought Coel more than one offer for his purchase. He was one of the younger intellectuals, but here fate had landed him, in drizzle and draft, the property of a convivial, minor royalty, the daily companion of an adolescent girl. There was no taint of impropriety in their conjunction, for in his boyhood a precocious and transitory taste for the ballet had once caused Marcias to be assigned for the Eastern market and he had been suitably pruned by the surgeon.

© Penguin Books, 1950/1979.

We volgen de Britse prinses Helena haar gehele leven: van vrij onbelangrijke provinciale prinses tot vrouw van een Romeins veldheer, van moeder van de Romeinse keizer tot één van de belangrijkste voorvechters van het Christendom in het Romeinse Rijk: uiteindelijk de vinder van meerdere relieken in Palestina (zoals het kruis van Jezus Christus).
Op haar reis bezoekt en woont Helena in steden en landen als: Colchester (Brittannië), Boulogne, Châlons, Strasbourg (Frankrijk), Ratisbon (Regensburg, Duitsland), Grein (Oostenrijk), Niş (Naissus, Kroatië), Trèves (Trier, Duitsland), Rome (Italië), Nicomedia (Izmit, Turkije), Aelia Capitolina (Jerusalem, Palestina).

ERK Niveau:

C1

Schrijver:

Evelyn Waugh

Jaar van uitgave:

1950

Aantal pagina's:

159

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

300-400

Plaats van handeling:

Europa en Azië, meerdere landen en plaatsen

Bijzonderheden:

De roman bestaat uit 12 getitelde hoofdstukken.
In het Nederlands heet het boek eveneens ‘Helena’.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

De historische roman ‘Helena’ is historisch gezien niet altijd even waar: Mr Waugh noemt zijn verhaal dan ook fictie en hij omschrijft de roman als legende.
Hoe dan ook, dit is het verhaal over een sterke vrouw, Helena, die in de vierde eeuw na Christus eerst haar man, een hoge militair in het Romeinse Rijk volgde van land naar land. Ze kreeg een zoon (de latere keizer Constantijn de Grote) en ze ging op hoge leeftijd op pelgrimsreis naar Palestina, waar ze stukken van het kruis vond waaraan Jezus gekruisigd werd. Legende, mythe, fictie, wie zal het zeggen? Wel is zeker dat Helena de Heilige Sint Helena werd, de vrouw die relikwieën naar het tot Christendom bekeerde Rome bracht en die daarmee aan de wieg stond van het Christendom in Europa – en dus in de wereld.

WAT MOET JE WETEN?

Voor het waarderen van ‘Helena’ moet je iets weten van het Romeinse Rijk in de eerste eeuwen na Christus. De macht van het rijk brokkelde langzaam af, de stad Rome was een decadente stad van plezier, overdaad en normloosheid geworden, nieuwe (militaire) machten stonden aan de grenzen van het rijk te trappelen van ongeduld om binnen te vallen. Te midden van deze onzekerheden ontstond het Christendom, één van de machtigste godsdienstige (en politieke!) bewegingen aller tijden.

DE TAAL

De woorden en de zinnen in ‘Helena’ zijn lastig, maar een ervaren lezer zal weinig moeite hebben. De toon is allesbehalve ernstig: Mr Waugh weet veel situaties en veel karakters een ironische draai te geven, waardoor het verhaal boeiend blijft.
De alinea’s en de hoofdstukken zijn behoorlijk lang; er zijn veel dialogen.

 

DE TAAL EN HET VERHAAL

Wat taal betreft is ‘Helena’ behoorlijk veeleisend.
Het verhaal is informatief en boeiend. Tevens is het een humoristisch (ironisch) verhaal over een min of meer historisch persoon: zo zou het leven van Helena kunnen zijn geweest.
Op basis van deze eigenschappen is ‘Helena’ een boek met een literair niveau C 5d en een taal-(ERK-)niveau C1.

 

Schrijfstijl:

‘Helena’ is mooi geschreven: ironisch en boeiend.

Actie:

De historische roman ‘Helena’ is een verhaal met redelijk veel actie. Vaak zijn het beschrijvingen (uit de tweede of derde hand) van militaire handelingen (zoals veldslagen).

 

Tijd:

‘Helena’ speelt zich af in de vierde eeuw na Christus.

 

Plaats:

De setting van ‘Helena’ is meerdere plaatsen in Europa. De roman begint in de (waarschijnlijke) woonplaats van Helena, Colchester in de United Kingdom. Later reist zij via Frankrijk naar het Duitse Ratisbon (het huidige Regensburg) en vandaar naar Nish (het huidige Niş/Naissus) in Dalmatië (Kroatië). Lange tijd woont ze in het Duitse (maar toen uiteraard ook Romeinse) Trier (Trèves). Later woont ze vlak bij haar zoon – de keizer Constantijn – in Rome. Op hoge leeftijd gaat Helena naar Palestina om daar sporen van het leven en het lijden van Jezus te vinden.

 

Verhaallijn:

Er is één belangrijke verhaallijn in ‘Helena’: hoe zal Helena de loop van de geschiedenis kunnen bepalen?

 

Verteller:

De roman ‘Helena’ heeft een auctoriale verteller.

Hoofdkarakters:

De hoofdkarakters in ‘Helena’ zijn:
• Helena, later Empress Helena: keizerin van Rome, de moeder van keizer Constantine (Constantijn) the Great. Helena wordt geboren in Colchester (of was het York?) als dochter van een kleine Britse vorst. Wanneer zij een pelgrimsreis naar Palestina maakt, vindt ze het heilige kruis van Jezus (volgens de legende althans). Na haar bekering – en die van haar zoon Constantine – wordt het Christendom de officiële godsdienst van het Romeinse Rijk – en daarmee uiteindelijk ook van Europa. Overigens is vrijwel alles met betrekking tot Helena een legende – het is zelfs onzeker of zij een Britse prinses was;
• Marcias: de tutor van Helena. Een wijze slaaf die Helena veel leert. Jaren later zal ze hem opnieuw ontmoeten in Trier: hij is dan een (vrije) religieuze wijze geworden;
• Constantius (Chlorus): een Romeinse militair die Helena in Colchester ontmoet. Hij trekt door het Romeinse Rijk, maar hij woont vaak in Regensburg. Hij is afkomstig uit Dalmatië (Kroatië). uiteindelijk wordt hij Consul van het Westelijke Romeinse Rijk;
• Constantine: de zoon van Helena en Constantius. Constantine wordt geboren in Niş (Naissus), een stad in Dalmatië (een deel van Kroatië). Hij zal uitgroeien tot een groot veldheer en later tot Emperor of Rome. Hij zal het keizerrijk als Constantine the Great regeren van 306 tot 337.

Bijfiguren:

De belangrijkste bijfiguren in ‘Helena’ zijn:
• King Coel, Paramount Chief of the Trinovantes: een Britse vorst die in naam van de Romeinen dit deel van Engeland (rond de stad Colchester) bestuurt;
• Calpurnia: de beste vriendin van Helena in Niş;
• Minervina: de eerste vrouw van Constantine. Zij hebben samen een zoon, Crispus (Tarquin);
• Lactantius: de tutor van Crispus;
• Pope Sylvester: de paus van Rome;
• Empress Fausta: de tweede vrouw van Constantine, een gevaarlijke intrigante die haar man de keizer opzet tegen alles en iedereen in Rome;
• Bishop Eusebius of Nicomedia: de bisschop van Nicomedia, een belangrijke stad in Klein-Azië (het huidige Izmit);
• Constantia: de halfzuster van Constantine;
• Bouwmeesters van basilieken en tempels: sculptor Carpicus, Professor Emolphus;
• Bishop Macarius of Aelia Capitolina (Jerusalem): de bisschop die Helena helpt bij haar zoektocht;
• The Prefect: de bestuurder van Palestina;
• The Wandering Jew: de ’wandelende Jood’, een eeuwenoude man die het kruis van Jezus korte tijd droeg en sindsdien dolend over wereld gaat. Helena ontmoet hem in een droom(visioen).

Website:

http://www.historicalnovels.info/Helena.html

Film:

De roman ‘Helena’ is niet verfilmd.

Overig:

Hoewel Evelyn Waugh ‘Helena’ beschouwde als zijn beste roman, kreeg het boek in de loop der jaren veel minder aandacht dan veel andere romans van Mr Waugh. Waarschijnlijk werd hij meer gewaardeerd als satirisch en humoristisch schrijver dan als een schrijver van historische romans.

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over Evelyn Waugh.

Leessuggesties:

Als je dit een mooi boek vond, zou je ook kunnen lezen:
• Julius Caesar van William Shakespeare
• I, Claudius van Robert Graves
• Augustus van John Williams

Citaat:

‘But how do you know He doesn’t want us to have it – the cross, I mean? I bet He’s just waiting for one of us to go and find it – just at this moment when it’s most needed. Just at this moment when everyone is forgetting it and chattering about the hypostatic union, there’s a solid chunk of wood waiting for them to have their silly heads knocked against. I’m going off to find it,’ said Helena. (p.128)

Vragen over het boek:

1. In hoeverre kun je Helena een Britse vrouw noemen?
2. Wat waardeert Helena het meeste in haar woonplaats Trier?
3. Wat waardeert Helena het meeste in haar woonplaats Niş?
4. Wat zou historisch kunnen zijn aan de tijd die Helena doorbrengt in Palestina, en wat zeker niet?