‘Grrrr-on!’
A huge hand thudded down, knocking a cloud of chalky dust from the horse’s rump, and the animal lumbered into a trot along the embankment. The navvy holding the bridle ran beside, while the loaded truck gathered speed as it swayed faster and faster after them.
‘Whoa there!’
The swerve came like magic, man and horse turning aside in a single practiced movement.
CRASH!
With a rattle of earth and rocks the truck bumped the log across the unfinished end of the embankment, tipped up and thundered its load down the slope.
Jem let out his breath and wriggled forward on his stomach to stick his head even farther out of the bushes. The moment never palled. Evening by evening he had watched the embankment grow, driving in a straight line down the valley towards London, and still the noise and movement stirred him as they had the first time.
Behind him was the quiet of the countryside. In the thin light of the October evening the birds flew and the sheep nibbled their way slowly over the Downs as they had done for hundreds of years. But Jem had no eyes for them and no thought for the past as he stared, exhilarated, towards the line. His thoughts were all of the future as he watched the navvies bend to their shoveling, with a clatter of metal on stone, bellowing rude jokes and carving their way with pick and spade across the peaceful valley.

© Oxford University Press, 1979/1990.

Jem woont samen met zijn oudere zus Kate en zijn baby-zusje Martha in een armoedig huisje in een dorpje in Sussex. Het is de negentiende eeuw: in de loop van de jaren worden er door heel het Verenigd Koninkrijk spoorlijnen aangelegd. De spoorwegarbeiders zijn ruwe kerels: vaak drankzuchtige vechtjassen die van overal en nergens komen (maar heel vaak uit het arme Ierland). Dorpelingen kijken hen met de nek aan: de ‘navvies’ (navigators) zorgen voor onrust, dronkenschap en onenigheid.
De vader van Jem heeft gestroopt (vanwege de armoede). Hij is gearresteerd en naar Australië gedeporteerd. Een paar maanden later beviel Jems moeder van een baby – zij stierf in het kraambed. Nu runt Kate het huishouden (en ze naait voor rijkere vrouwen in het dorp); Jem werkt op het land of voor de smid. Maar vaak is er toch nog gebrek aan alles.
Dan komt Con naar het dorp. Hij is een ‘navvy’, een Ierse spoorwegwerker – maar iemand die niet drinkt. Hij vraagt aan Jem of hij bij hen in de kost mag komen: zo kan hij sparen en zo hebben de arme Jem en zijn zus meer geld. Jem en Kate gaan uiteindelijk akkoord.
Maar het dorp denkt daar heel anders over: zoiets hoort niet – een volwassen man die een kamer huurt bij een jonge meid en haar broertje en zusje …

ERK Niveau:

B1

Schrijver:

Gillian Cross

Jaar van uitgave:

1979

Aantal pagina's:

134

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

1800-1850

Plaats van handeling:

UK, Sussex, het platteland

Bijzonderheden:

De roman bestaat uit 14 genummerde hoofdstukken.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

De young adult novel ‘The Iron way’ is een soort historische roman: je leert veel over de aanleg van de eerste spoorwegen door Zuid- Engeland. Maar vooral lees je dat de mensen in de loop der eeuwen maar heel weinig veranderd zijn: er was vroeger ook al armoede, jaloezie, zwaar werk, achterdocht en haat en nijd. Maar gelukkig ook trouw en liefde …

 

WAT MOET JE WETEN?

Voor het begrijpen van ‘The Iron way’ moet je weten dat het smerigste werk in de vorige eeuw in Engeland gedaan werd door de armste mensen: wegen, tunnels, bruggen en spoorwegen aanleggen, graven en bouwen, werken op het land, arbeiden voor weinig geld voor de rijken. Eigenlijk is hier ook niets veranderd in de loop van de jaren …

 

DE TAAL

De woorden en de zinnen in ‘The Iron way’ zijn goed te begrijpen, hoewel het een lastig onderwerp is. De alinea’s en de hoofdstukken zijn van een gemiddelde lengte en er zijn veel dialogen.

 

DE TAAL EN HET VERHAAL

Wat taal betreft is ‘The Iron way’ niet moeilijk.
Het verhaal is dat ook zeker niet. Je begrijpt heel goed waarom Jem en zijn zus de navvy in huis nemen en wat er zo bijzonder aan hem is. Ook begrijp je vast wel waarom de mensen in het dorp dat maar niks vinden.
Op basis van deze eigenschappen is ‘The Iron way’ een boek met een literair niveau B 3c en een taal-(ERK-)niveau B1.

Schrijfstijl:

‘The Iron way’ is heel mooi geschreven: spannend, ontroerend. En net alsof het vandaag de dag allemaal gebeurt.

 

Actie:

De jeugdroman ‘The Iron way’ bevat een verhaal met redelijk veel actie.

 

Tijd:

‘The Iron way’ speelt zich af in de jaren 1800-1850. De eerste spoorwegen werden aangelegd door Engeland. Die spoorlijnen gingen van de hoofdstad Londen naar het zuiden (naar de stadjes aan de kust), naar het westen (naar havens zoals Bristol) en uiteindelijk naar het noorden (naar de fabrieken van Manchester en de havens van Liverpool). De spoorlijn in dit verhaal loopt door Sussex, het graafschap ten zuiden van Londen.
Het is heel opvallend dat Jem en zijn zus de hoofdstad in het noorden (Londen) en de zee in het zuiden nog nooit hebben  gezien – hoewel ze er tussenin wonen. Mensen – vooral arme – verlieten vroeger vrijwel nooit uit hun woonplaats. Tenzij het moest – zoals Con deed: uit armoede …

Plaats:

De setting van ‘The Iron way’ is het platteland van Zuid-Engeland, een dorpje in het graafschap Sussex.

Verhaallijn:

Er is één belangrijke verhaallijn in ‘The Iron way’: zullen Jem en zijn zussen het geluk vinden, met of zonder Con?

Verteller:

De jeugdroman ‘The Iron way’ heeft een alwetende verteller.

 

Hoofdkarakters:

De hoofdkarakters in ‘The Iron way’ zijn:
• Jem Penfold: een 12-jarige jongen die samen woont met zijn oudere zus en zijn baby-zusje. Zijn vader is gedeporteerd naar Australië, zijn moeder stierf in het kraambed. Jem werkt waar hij maar kan: bij de smid, op het land, voor rijke landeigenaren. Maar werken aan het nieuwe spoor lijkt hem ook wel stoer …;
• Con (Conor) O’Flynn (‘Kilkenny Con’): een navigator (‘navvy’), een man die meewerkt aan de aanleg van de spoorwegen. Die navvies waren altijd jaren van huis en ze verdienden weinig (maar het was het enige werk dat ze vaak konden krijgen). Con is een Ier. Maar hij is niet als zijn meeste medearbeiders: hij spaart voor een boerderijtje in Ierland en hij drinkt niet;
• Kate Penfold: de 16-jarige zus van Jem. Zij bestiert het huishouden en ze doet dat goed: zorgen voor de baby, eten maken, het huis netjes houden en naaien voor de rijkere vrouwen van het dorp.

Bijfiguren:

De belangrijkste bijfiguren in ‘The Iron way’ zijn:
• Martha: het twee maanden oude zusje van Jem. Zij werd geboren en direct daarna stierf haar moeder in het kraambed. Haar grote zus verzorgt haar als een moeder;
• Ben Hamage: de beste vriend van Jem. Hij is de zoon van de smid van het dorp;
• Joe Hamage: de smid. Een oersterke, maar nogal vervelende man;
• Elijah Day: de zoon van de bakker, tevens de slager van het dorp. Hij is een dikke, goeiige vent;
• Mrs Day: de moeder van Elijah, een vriendelijke vrouw;
• Rector Neville (‘The Parson’): de dominee; een aardige man, maar een saaie prediker;
• Mrs Neville; de vrouw van de dominee. Zij geeft Kate vaak betaalde naaiwerkjes. Mrs Neville is een nette dame die wil dat alles in het dorp er ook heel netjes aan toe gaat;
• Miss Ellen Neville: de dochter van de dominee en zijn vrouw. Een bescheiden meisje dat het vaak voor Kate opneemt;
• Mary Ann: de dienstmeid van de familie Neville;
• Hoppy Noyce: een oudere, aardige man voor wie Jem zo nu en dan klusjes doet;
• Walt Cooper: een neef van de smid, een mijnwerker;
• Andere dorpelingen: George Pierce, Ted Funnell, The Benson Brothers;
• ‘Navvies’ (navigators, werklui die de spoorlijnen aanleggen, collega’s van Con): ‘Ginger’, ‘Pigtail’ en anderen. Vaak ruige mannen die hard werken, veel drinken en graag vechten. Ze komen uit allerlei landen (en maar weinig uit Engeland). Het eten in het kamp wordt verzorgd door een dikke, nukkige, maar eerlijke dame – ‘Fat Maggie‘.

Website:

http://www.gillian-cross.co.uk/ironway.html

Film:

De jeugdroman ‘The Iron way’ is niet verfilmd.

 

Overig:

‘The Iron way’ is de tweede jeugdroman van Ms Cross. Het is de eerste roman die ze zelf geslaagd vindt.

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over Gillian Cross.

Leessuggesties:

Als je dit een mooi boek vond, zou je ook kunnen lezen:
• The Haunted Man van Charles Dickens
• The Poacher’s Son van Rachel Anderson
• Granny Was a Buffer Girl van Berlie Doherty

Citaat:

As the train began to run under the bridge Kate, standing like an island of quiet in the general roar, leant deliberately out over the parapet and began to scatter the primroses from her hand in a shower upon the roofs of the carriages. (p.130)

Vragen over het boek:

1. Hoe komt het dat Jem en zijn zussen volgens jou zo arm zijn?
2. Hoe verloopt de relatie tussen Con en Kate?
3. Wanneer merk je dat de zaken fout gaan tussen de dorpelingen en Jem en Con?
4. Wat vind je van het eind van de roman? Wat dat zoals je het verwacht had? Waarom vind je dat?