A sharp clip-clop of iron-shod hoofs deadened and died away, and clouds of yellow dust drifted from under the cottonwoods out over the sage.
Jane Withersteen gazed down the wide purple slope with dreamy and troubled eyes. A rider had just left her and it was his message that held her thoughtful and almost sad, awaiting the churchmen who were coming to resent and attack her right to befriend a Gentile.
She wondered if the unrest and strife that had lately come to the little village of Cottonwoods was to involve her. And then she sighed, remembering that her father had founded this remotest border settlement of southern Utah and that he had left it to her. She owned all the ground and many of the cottages. Withersteen House was hers, and the great ranch, with its thousands of cattle, and the swiftest horses of the sage. To her belonged Amber Spring, the water which gave verdure and beauty to the village and made living possible on that wild purple upland waste. She could not escape being involved by whatever befell Cottonwoods.
That year, 1871, had marked a change which had been gradually coming in the lives of the peace-loving Mormons of the border. Glaze – Stone Bridge – Sterling, villages to the north, had risen against the invasion of Gentile settlers and the forays of rustlers. There had been opposition to the one and fighting with the other. And now Cottonwoods had begun to wake and bestir itself and grown hard.

© Wordsworth Classics, 1996

Jane Withersteen is de dochter van een belangrijke Mormoonse herenboer; haar vader heeft in het zuiden van staat Utah een welvarend landbouwbedrijf opgebouwd met duizenden koeien, veel raspaarden en veel personeel. Het personeel bestaat voor een deel uit arme christenen; zij worden vrijwel als slaven behandeld door de zeer gelovige, maar ook zeer hardvochtige Mormonen. Eén van die Mormoonse leiders, Tull, wil graag met de mooie en rijke Jane trouwen (terwijl hij al meerdere vrouwen heeft). Maar Jane is daar veel te zelfstandig voor. Bovendien houdt ze niet van Tull en ze heeft totaal geen zin om de zoveelste vrouw van die man te worden.
Maar veel Mormonen van het belangrijkste dorp in de buurt, Cottonwoods, ergeren zich aan die vrijgevochten Miss Withersteen. Ze gaat om met christenen, ze behandelt iedereen heel goed en ze houdt zich niet helemaal aan de Mormoonse wetten. Jane wordt gesteund door haar cowboys (‘riders’), het personeel dat haar veestapel verzorgt. De belangrijkste van die cowboys is Venters.
Op een dag komt er een ‘gunslinger’ naar het dorp. Het is Lassiter, een beruchte schutter. Hij bezoekt ook de ranch van Jane en hij vraagt haar naar de jonge vrouw die Jane verzorgd heeft tijdens het laatste jaar van haar leven. Van elkaar komen Jane en Lassiter meer te weten over die mysterieuze vrouw en over de band die zij ooit met de Mormonen had.
Maar de Mormonen in de stad zitten ook niet stil. Ze stelen een veestapel van Jane en brengen die onder bij een groep veedieven in de bergen, de ‘rustlers’. Eén van die ‘rustlers’ is een razendsnelle ruiter, The Masked Rider’. De steun en toeverlaat van Jane Withersteen, Venters, gaat op zoek naar de verdwenen kudde. Hij ontdekt iets heel belangrijks bij die ‘rustlers’.
En terwijl het net hoe langer hoe meer om Jane Withersteen wordt strakgetrokken, komen we steeds meer te weten over de overleden vrouw, over ‘The Masked Rider’ en over Lassiter …

ERK Niveau:

B2

Schrijver:

Zane Grey

Jaar van uitgave:

1912

Aantal pagina's:

237

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

1850-1900

Plaats van handeling:

USA, Utah, het platteland

Bijzonderheden:

Een roman in 23 genummerde en getitelde hoofdstukken.
In het Nederlands heet het boek ‘De schrik der Mormonen’.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

De roman ‘Riders of the Purple Sage’ is een typische western: compleet met cowboys, veedieven, outlaws, gunslingers, ongetrouwde jongedames, snelle paarden en uitgestrekte vlakten op het platteland van de USA. Dat klinkt allemaal heel spannend, maar je moet er rekening mee houden dat dit één van de eerste verhalen in dit genre is: het verteltempo ligt soms laag, de mate van geweld is wellicht minder dan de moderne lezer verwacht en er zijn uitgebreide beschrijvingen van de natuur (zoals de salievelden – ‘the purple sage’), de seizoenen en het vee en de paarden. Maar deze roman is wel een klassieker in het genre en daarom verplichte kost voor de liefhebber van dit soort verhalen.

WAT MOET JE WETEN?

Voor het waarderen van ‘Riders of the Purple Sage’ is het nodig dat je iets weet over de staat Utah in de tweede helft van de negentiende eeuw. De staat was nog zeer dun bevolkt (dat is overigens voor een deel nog altijd zo), de dorpen en steden werden voor een groot deel bevolkt door Mormonen. De leden van deze christelijke geloofsgemeenschap waren gevlucht vanuit het oosten van het land en hadden zich gevestigd in onherbergzame streken zoals de droge woestijn- en steppegebieden van Utah. Polygamie was geaccepteerd: mannen hadden vaak meerdere vrouwen. Andere geloven (chris-tenen meestal) werden wel getolereerd, maar deze mensen werden beschouwd als heidenen (‘Gentiles’) en ze kregen de mindere banen, aangezien het land in handen van de Mormonen was. De (religieuze en bestuurlijke) hoofdstad van de Mormonen was en is Salt Lake City; ook nu nog de belangrijkste stad voor Mormonen wereldwijd.

DE TAAL

De woorden en de zinnen in ‘Riders of the Purple Sage’ zijn soms lastig, maar het verhaal blijft goed te begrijpen. De alinea’s zijn soms lang; de hoofdstukken  zijn van een gemiddelde lengte. Er zijn veel dialogen.
Wat het lezen soms lastig maakt, is de uitvoerigheid van de beschrijvingen. Veel alinea’s worden besteed aan het uitvoerig beschrijven van de omgeving: de uitgestrekte paarsbloeiende salievelden, de heuvels en de bergen, de steppen en de woestijnen. Dit maakt het moeizamer om het verhaal te lezen – maar het is tevens een zeer informatief onderdeel van deze roman: je leert veel over de staat Utah in de 19e eeuw.

DE TAAL EN HET VERHAAL

De taal van ‘Riders of the Purple Sage’ is niet altijd even gemakkelijk. Omschrijvingen zijn uitgebreid wat het lezen kan vertragen.
Het verhaal daarentegen heeft een hoog tempo. Dit is een spannende roman over het ‘Wilde Westen’, één van de allereerste. De roman gaat over veediefstal, haat en nijd, afgunst en fanatisme, liefde en vriendschap, over schuld en boete. En het verhaal maakt ook duidelijk hoe beklemmend sommige religieuze fanatici de bevolking terroriseerden en uitbuitten.
Op basis van deze eigenschappen is ‘Riders of the Purple Sage’ een boek met een literair niveau C 4e en een taal-(ERK-)niveau B2.

Schrijfstijl:

Zane Grey is een vaardige schrijver, zeker één van de betere Amerikaanse auteurs van de negentiende eeuw. Dat is goed te merken aan de western ‘Riders of the Purple Sage’. Mr. Grey heeft een hecht verhaal geconstrueerd en dat wordt op een spannende manier verteld. Soms is hij te uitvoerig, soms gebruikt hij te veel uitroeptekens, maar meestal is het simpelweg een spannend boek.
Opvallend is de manier waarop het tempo in het verhaal soms opvoert. Dan laat hij een getuige opdraven die vertelt wat er kortgeleden off-stage heeft plaatsgevonden. Als lezer horen we dan – samen met de protagonist – wat er gebeurd is op een andere plaats dan de setting van de meeste handelingen.

Actie:

De roman ‘Riders of the Purple Sage’ is een verhaal met veel actie. Er wordt veel met paarden rondgereden, er worden runderen en paarden gestolen en er wordt veel geschoten (vooral later in het verhaal). Zane Grey schuwt de actie (en voor zijn tijd zeker de harde actie) niet.

Tijd:

‘Riders of the Purple Sage’ speelt zich af in het jaar 1871. Het is een tijd van de opbouw van de Verenigde Staten. Die opbouw ging ten koste van de oorspronkelijke bewoners (Native Americans spelen bijvoorbeeld geen rol in dit verhaal), van de natuur (kudden graasden de steppen af en goud werd overal gezocht) en van de ‘havenots’ (ongeschoolde arbeiders – die meestal niet tot de Mor-moonse Kerk behoorden – hadden een zeer zwaar leven).

Plaats:

De setting van ‘Riders of the Purple Sage’ is het zuiden van de staat Utah. Dit gebied is ten tijde van de roman (het is 1871) is zeer dunbevolkt gebied, een landschap met uitgestrekte steppen, veel heuvels en onherbergzame bergen.

Verhaallijn:

Er is één belangrijke verhaallijn in ‘Riders of the Purple Sage’: zal het de vrouwelijke hoofdpersoon lukken om zich – met behulp van een aantal niet-Mormoonse vrienden – te handhaven tussen een groep dictatoriale mannelijke machthebbers (kerkelijk leiders en grootgrondbezitters)?

Verteller:

De roman ‘Riders of the Purple Sage’ heeft een auctoriale verteller. Deze vertelt het verhaal meestal vanuit het perspectief van Jane Withersteen of Venters.

Hoofdkarakters:

De hoofdkarakters in ‘Riders of the Purple Sage’ zijn:
• Jane Withersteen: de 28-jarige dochter van een machtige boer en landeigenaar. Jane is net als haar overleden vader Mormoons: zij is lid van een strenge geloofsgemeenschap die het onherbergzame gebied van de staat Utah bebouwt en bewerkt. Jane is een serieuze Mormoonse vrouw, maar ze weigert de zoveelste vrouw van een Mormoonse leider te worden en ze zorgt goed voor haar (overwegend) christelijke personeel;
• Venters (voornaam: Bern): een christelijke werknemer van Jane Withersteen. Hij is afkomstig uit de staat Illinois en hij probeert zijn geluk in de staat Utah. Maar dat valt tegen in deze hechte Mormoonse gemeenschap. (Net als bij Lassiter, Dyer, Oldring en Tull wordt zijn voornaam zelden gebruikt);
• Lassiter (voornaam: Jim): een 38-jarige, onafhankelijke ‘rider’ afkomstig uit de staat Texas. Hij is al twintig jaar naar iets of iemand op zoek (maar daar wil hij weinig over kwijt). Wel wordt hij gevreesd en gehaat door de Mormonen, omdat hij nogal ‘trigger-happy’ is.

Bijfiguren:

De belangrijkste bijfiguren in ‘Riders of the Purple Sage’ zijn:
• ‘Elder’ Tull: een ouderling van de Mormoonse Kerk in het dorp Cottonwoods. Hij is een rijke boer die zijn oog op Jane Withersteen (en haar landgoed en kuddes) heeft laten vallen (hoewel hij ook al meerdere vrouwen heeft);
• Bishop Dyer: de machtige en zeer strenge kerkelijk leider van Cottonwoods en omliggende dorpen en gehuchten. Zonder hem worden er geen beslissingen genomen;
• Oldring: de leider van een groep veedieven, de ‘rustlers’. Oldring is voor niets en niemand bang: hij rooft en verkoopt vee (koeien en paarden) en hij woont afgelegen in een onneembare nederzetting ergens in de bergen;
• ‘The Masked Rider’: een mysterieuze veedief, iemand die vaak aan de zijde van Oldring rijdt. Niemand weet wie deze persoon is, alleen dat het een uitzonderlijk goede ruiter is;
• Fay Larkin: een meisje dat bij haar doodzieke, christelijke moeder woont. Jane heeft beloofd voor haar te zullen zorgen;
• Mrs Larkin: de ziekelijke moeder van Fay. Zij is een arme (christelijke) weduwe;
• Jerry Card: een handlanger (de rechterhand) van Tull;
• Milly Erne: de overleden jonge vrouw die een tijdlang door Jane Withersteen verzorgd werd. Als het verhaal begint is ze al een tijdje dood, maar haar leven blijkt belangrijk geweest te zijn voor veel karakters in het verhaal;
• Jerd, Paul, Judkins, Carson, Black, Willet, Blake en anderen: cowboys (‘riders’) van Jane Withersteen. De mannen behoren zowel tot de Mormoonse als tot een andere, christelijke kerk;
• Collier Brandt, Mary Brandt, Bivens en anderen: Mormoonse inwoners van Cottonwoods.

Website:

http://www.zgws.org/sf3.php

Film:

De roman ‘Riders of the Purple Sage’ is heel vaak verfilmd (in de jaren ’10, ‘20’, ’30, ’40 en ’90 van de vorige eeuw), een teken dat de roman al vanaf publicatie als een spannend (te verfilmen) verhaal werd gezien. Ook zijn er een TV-film, een toneelversie, een musical en meerdere edities van de roman (zoals vereenvoudigde teksten) gemaakt.

Overig:

‘Riders of the Purple Sage’ lijkt misschien voor modern, eenentwintigste-eeuwse lezers soms wel een traag verhaal. Maar toch is het boek zeer de moeite waard om te lezen voor de liefhebber van dit genre: dit is per slot van rekening één van de eerste echte westerns – en het werd een voorbeeld voor veel andere western-auteurs.

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over Zane Grey.

Leessuggesties:

Als je dit een mooi boek vond, zou je ook kunnen lezen:
• All the Pretty Horses (The Border Trilogy, Book I) van Cormac McCarthy
• Rhino Ranch van Larry McMurtry
• Butcher’s Crossing van John Williams

Citaat:

‘I'd like to tell you why I'm goin',’ he continued, in coldness he had seldom used to her. She remarked it, but it was the same to her as if he had spoken with his old gentle warmth. ‘But I reckon I won't. Only, I'll say that mercy an' goodness, such as is in you, though they're the grand things in human nature, can't be lived up to on this Utah border. Life's hell out here. You think – or you used to think – that your religion made this life heaven. Mebbe them scales on your eyes has dropped now. Jane, I wouldn't have you no different, an' that's why I'm going to try to hide you somewhere in this Pass. I'd like to hide many more women, for I've come to see there are more like you among your people. An' I'd like you to see jest how hard an' cruel this border life is. It's bloody. You'd think churches an' churchmen would make it better. They make it worse. You give names to things – bishops, elders, ministers, Mormonism, duty, faith, glory. You dream – or you're driven mad. I'm a man, an' I know. I name fanatics, followers, blind women, oppressors, thieves, ranchers, rustlers, riders. An' we have – what you've lived through these last months. It can't be helped. But it can't last always. An' remember his – some day the border'll be better, cleaner, for the ways of ten like Lassiter!’ (p.230)

Vragen over het boek:

1. Waarom trekt Lassiter door Utah rond?
2. Wat is de relatie eigenlijk tussen Jane Withersteen en Venters? Wat vind je van de manier waarop die relatie door de auteur is weergegeven?
3. Welke rol speelt Fay in het verhaal?
4. Heeft het verhaal een happy end voor de hoofdpersonen? Waarom vind je dat?