All this happened, more or less. The war parts, anyway, are pretty much true. One guy I knew really was shot in Dresden for taking a teapot that wasn't his. Another guy I knew really did threaten to have his personal enemies killed by hired gunmen after the war. And so on. I've changed all the names.
I really did go back to Dresden with Guggenheim money (God love it) in 1967. It looked a lot like Dayton, Ohio, more open spaces than Dayton has. There must be tons of human bone meal in the ground.
I went back there with an old war buddy, Bernard V. O'Hare, and we made friends with a cab driver, who took us to the slaughterhouse where we had been locked up at night as prisoners of war. His name was Gerhard Müller. He told us that he was a prisoner of the Americans for a while. We asked him how it was to live under Communism, and he said that it was terrible at first, because everybody had to work so hard, and because there wasn't much shelter or food or clothing. But things were much better now. He had a pleasant little apartment, and his daughter was getting an excellent education. His mother was incinerated in the Dresden fire-storm. So it goes.
He sent O'Hare a postcard at Christmastime, and here is what it said:
‘I wish you and your family also as to your friend Merry Christmas and a happy New Year and I hope that we'll meet again in a world of peace and freedom in the taxi cab if the accident will.’
I like that very much: ‘If the accident will.’

© Penguin Random House Company / Delacorte Press, 1971

Billy Pilgrim lijkt een geluksvogel. Hij heeft een goede baan als oogkundige in een rustig stadje in de staat New York, waar hij met zijn vrouw en kinderen woont. Maar schijn bedriegt: zijn kinderen zijn vaak erg lastig, zijn vrouw is vrij irritant en ze is ook nogal ongezond vanwege haar overgewicht. Bovendien heeft Billy een traumatisch verleden waar hij dagelijks aan terugdenkt.
Gelukkig wordt Billy regelmatig ontvoerd naar de verre planeet Tralfamadore, waar hij veel tijd in een kooi doorbrengt met de charmante Montana Wildhack, ook een aardbewoner (maar wel superslank en bloedmooi). De tijd op die planeet is niet meetbaar en het leven is er redelijk zorgeloos.
Toch blijft het verleden knagen. Billy trekt in dat verleden met de Amerikaanse troepen door Frankrijk, Luxemburg en Duitsland, bijna altijd achter het front aan. Totdat hij op zeker moment krijgsgevangen wordt genomen. Hij wordt naar de Duitse stad Dresden gebracht wanneer deze stad in een afschuwelijke bombardement door de Amerikanen in een hoop puin verandert. Billy blijft nadenken over het leven; maar vooral over de dood die overal op iedereen loert …

ERK Niveau:

B2

Schrijver:

Kurt Vonnegut Jr.

Jaar van uitgave:

1969

Aantal pagina's:

215

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

Tussen de jaren 1944 en 1968

Plaats van handeling:

USA (een denkbeeldige plaats in de staat New York), Duitsland (vooral in Dresden), Luxemburg en de (denkbeeldige) planeet Tralfamadore.

Bijzonderheden:

Een roman in 10 hoofdstukken, waarbij het eerste hoofdstuk losstaat van het eigenlijke verhaal en waarbij het laatste hoofdstuk de verbinding vormt tussen hoofdstuk 1 en de rest.
De volledige titel van de roman is 'Slaughterhouse-Five' ('or the Children’s Crusade. A Duty-Dance with Death').
In het Nederlands heet het boek ‘Slachthuis Vijf, of de kinderkruistocht’.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

‘Slaughterhouse-Five’ is een boek over de Tweede Wereldoorlog. Maar het is wel een heel speciaal oorlogsboek: de oorlog wordt vol afschuw en zonder enig heldendom beschreven. Het verhaal gaat nooit over heroïsche militairen, maar altijd over mislukkelingen en minkukels die tegen hun zin en buiten hun wil om in de oorlog betrokken worden. Voor de liefhebbers van oorlogsboeken over dapper en laf, over goed en kwaad, over zwart en wit, of heldhaftige Amerikanen en laffe Duitsers: lees dit boek niet. ‘Slaughterhouse-Five’ is een anti-oorlogsboek. Maar voor degenen die van relativeringen houden en die een absurde draai in een verhaal kunnen waarderen: lees en geniet …

WAT MOET JE WETEN?

Het is goed wanneer je je als lezer enigszins verdiept in het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog, en wel in de moeizame verovering van Duitsland. Die verovering ging gepaard met zware bombardementen en veel slachtoffers. Het is goed om dan ook te lezen over het bombardement op de Duitse stad Dresden.
(Overigens is er ook een Nederlandse roman over Dresden in de Tweede Wereldoorlog geschreven: ‘Het Stenen Bruidsbed’ van Harry Mulisch.)

DE TAAL

Qua taal is ‘Slaughterhouse-Five’ niet een moeilijk boek. De woorden zijn nauwelijks verouderd en ze doen vaak zelfs modern aan (ondanks het feit dat het boek al in 1969 uitkwam). De woorden zijn niet lang of samengesteld, de alinea’s zijn kort en de hoofdstukken zijn van een normale lengte. Maar wat de taal het gemakkelijkst maakt is het feit dat er veel witregels zijn, die het lezen afwisselend houden. Vaak geeft een witregel aan dat er een andere persoon centraal staat of dat er over een andere tijd wordt gesproken.

DE TAAL EN HET VERHAAL

De taal van ‘Slaughterhouse-Five’ is zeker niet moeilijk te noemen. De woorden zijn nauwelijks verouderd; Vonnegut schreef de taal van de gewone man in 1969 en die taal is nog steeds goed te volgen. Het verhaal heeft veel korte fragmenten, gescheiden door witregels. Kortom, het is een goed leesbaar verhaal qua taal.
De inhoud is lastiger. Het verhaal stuitert door de tijd: van 1944 tot 1968 en weer terug. Het is soms moeilijk bij te houden waar Billy zich bevindt en wat er nu waar en onwaar is aan zijn verhaal. Daarnaast is de roman met een harde vorm van humor geschreven: helden en nationalisten worden voor gek verklaard, leiders zijn sowieso onbetrouwbaar en zelfs vrienden en familieleden zijn niet altijd de juiste personen om op terug te vallen. Vonneguts schrijfstijl is hilarisch en satirisch, maar ook morbide en hard.
Op grond van deze eigenschappen is ‘Slaughterhouse-Five’ een roman met een literair niveau C 4c en een taal-(ERK-)niveau B2.

Schrijfstijl:

De schrijfstijl is lastig. Vonnegut is een meesterverteller die in gewone bewoordingen veel duidelijk kan maken. Hij heeft weinig pagina’s nodig om een meesterlijke anti-oorlogsroman te schrijven. Maar de schrijfstijl is wel moeilijk zo nu en dan: er zijn allerlei flashbacks en flash forwards; de lezer stuitert heen en weer in tijd en plaats: van Pennsylvania naar New York, Dresden, Tralfamadore en Luxemburg en weer terug, van 1968 naar 1944, 1958, 1967, 1961 en 1948 en weer terug. Dat maakt het boek complex.

Actie:

Er zit veel actie in het boek. Hoewel Billy vaak achter de echte actie van de oorlog aanhobbelt – het front is meestal al verder – maakt hij wel het een en ander mee: er vallen doden en gewonden achter het front, hij komt in vreemde situaties terecht, hij wordt krijgsgevangen genomen en hij wordt gebombardeerd door zijn landgenoten. Ook op Tralfamadore is het leven vol verrassingen: Billy wordt gekooid, samen met de wulpse aardbewoonster Montana Wildhack. En tenslotte worden er in de USA aanslagen gepleegd, zowel op mensen die Billy kent als op hemzelf.

Tijd:

De voornaamste gebeurtenissen vinden plaats in het ‘nu’: Billy woont in 1967 in de stad Ilium in de staat New York met vrouw en kinderen. Op onregelmatige tijden wordt hij ontvoerd naar de planeet Tralfamadore. Maar de meeste gebeurtenissen in de roman vinden toch plaats in de jaren 1944 en 1945, wanneer de Amerikanen de Duitsers terugdrijven op Duits grondgebied. Die jaren zijn bepalend voor Billy’s verdere leven, zowel in de USA als op de planeet Tralfamadore.

Plaats:

De roman speelt zich op meerdere plekken af:
• In het denkbeeldige stadje Ilium in de staat New York in de USA;
• In Luxemburg en Duitsland, en dan voornamelijk in de zwaar gebombardeerde Duitse stad Dresden;
• Op de planeet Tralfamadore.

Verhaallijn:

Er zijn meerdere verhaallijnen die allemaal met Billy Pilgrim te maken hebben. Allereerst is er de Billy die na de oorlog met vrouw en kinderen in de staat New York woont, waar hij een goede baan heeft als optometrist. Hij heeft een vrouw die aan obesitas lijdt en hij heeft regelmatig conflicten met zijn kinderen. Het verhaal gaat terug naar de Tweede Wereldoorlog waarvan hij de laatste twee jaren in Europa (in Luxemburg en Duitsland) meemaakte. Hij had allerlei hilarische maar ook traumatische ervaringen, met als dieptepunt het bombardement van Dresden waarbij hij als Amerikaanse krijgsgevangene moest vluchten voor de bommen van zijn landgenoten. De laatste verhaallijn is het contact dat Billy heeft met de Tralfamadorians, wezens van de planeet Tralfamadore, die hem regelmatig ontvoeren, vaak samen met een sexy fotomodel uit Billy’s eigen zestiger jaren, Montana Wildhack.

Verteller:

De verteller wisselt nogal in het verhaal. Allereerst kondigt de verteller zichzelf aan als Kurt Vonnegut Jr., die op het voorblad van de roman over zichzelf zegt:
‘A fourth-generation German-American now living in easy circumstances on Cape Cod (and smoking too much), who, as an American infantry scout hors de combat, as a prisoner of war, witnessed the fire-bombing of Dresden, Germany, ‘The Florence of the Elbe’, a long time ago, and survived to tell the tale. This is a novel somewhat in the telegraphic schizophrenic manner of tales of the planet Tralfamadore, where the flying saucers come from. Peace.’
Deze introductie geeft zowel uitleg over de auteur en over een deel van zijn leven als over een deel van de inhoud van zijn roman.
Die ik-verteller – Vonnegut dus – vertelt in het eerste hoofdstuk waarom hij de roman heeft geschreven. In de volgende hoofdstukken is er een auctoriale verteller. Maar die verteller lijkt soms Billy te zijn: ‘That was me. That was I.’ In het laatste hoofdstuk komen de twee vertellers, Vonnegut en de auctoriale verteller, bij elkaar en wordt het gehele verhaal duidelijk.

Hoofdkarakters:

Er is een beperkt aantal hoofdkarakters:
• The Narrator (de ik-verteller): hij wordt voorgesteld als een bijfiguur, maar hij grijpt toch vaak in bij het verhaal. Ook noemt hij zichzelf meerdere malen als hij het over anderen heeft: ‘That was I. That was me …’;
• Billy Pilgrim: een optometrist, een oogkundige. Hij heeft een saai huwelijk en woont in de staat New York. Maar regelmatig reist hij naar de planeet Tralfamadore. Ook was hij een Amerikaanse krijgsgevangene in Dresden in de Tweede Wereldoorlog;
• Montana Wildhack: een sexy fotomodel, aanbeden door Billy. Zij wordt ook, net als Billy, gekidnapt door de Tralfamadorians;
• Roland Weary: een man met een tamelijk akelig karakter. Tegen diens wil in redt hij Billy vaak;
• Kilgore Trout: een onsuccesvolle science fictionschrijver.

Bijfiguren:

Er zijn redelijk veel bijfiguren die Billy ontmoet, zowel in Dresden in de Tweede Wereldoorlog, als in de USA na de oorlog, als op de planeet Tralfamadore in een andere (vierde) dimensie:
• Paul Lazarro en Edgar Derby: twee krijgsgevangenen;
• Howard W. Campbell, Jr.: een (naoorlogse) Amerikaanse nazi. (Hij is overigens het hoofdkarakter in Vonneguts roman Mother Night.);
• Valencia Merble: de vrouw van Billy. Ze heeft een behoorlijk overgewicht. Billy en zij hebben twee kinderen, Robert en Barbara;
• Andere karakters in Dresden: ‘Wild Bob’ (een Amerikaanse officier), Eliot Rosewater (een kenner van science fiction) en Werner Gluck (de 16-jarige Duitser die de gevangenen moet bewaken);
• Bernard V. O’Hare en Mary O’Hare: de personen aan wie Vonnegut zijn verhaal opdraagt. O’Hare was samen met Vonnegut in Dresden. Deze Bernard is ook een karakter in de roman Mother Night;
• Bertram Copeland Rumfoord: een professor in de geschiedenis die Billy na de oorlog ontmoet;
• Een aantal Tralfamadorians: extra-terrestrials. Ze wonen op de planeet Tralfamadore en ze kunnen reizen ondernemen naar andere sterren en planeten (zoals de aarde). Ze zien eruit als toiletborstels met een hand boven aan de steel waarin zich een groen oog bevindt.

Website:

http://www.vonnegut.com/

Film:

De roman ‘Slaughterhouse-Five’ werd verfilmd.

Overig:

Er zijn toneelversies, radiohoorspelen en een opera van ‘Slaughterhouse-Five’ gemaakt.
De uitdrukking ‘So it goes’ is spreekwoordelijk geworden voor: ‘Niets aan te doen. Gewoon verder leven …’

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over Kurt Vonnegut Jr..

Leessuggesties:

Als je dit een mooi boek vond, zou je ook kunnen lezen:
• The Painted Bird van Jerzy Kosinski
• Empire of the Sun van J.G. Ballard
• The New Confessions van William Boyd

 

Citaat:

The parade pranced, staggered and reeled to the gate of the Dresden slaughterhouse, and then it went inside. The slaughterhouse wasn’t a busy place anymore. Almost all the hooved animals in Germany had been killed and eaten and excreted by human beings, mostly soldiers. So it goes. (p.152)

Vragen over het boek:

1. Waarom kent het verhaal verschillende vertellers? Wie zijn die vertellers? Wat vind je van deze manier van vertellen?
2. Verklaar de titel van het boek, ‘Slaughterhouse-Five’. Vind je dit een goede titel? Waarom vind je dat? Wat vind je van de subtitel(s): ‘The Children’s Crusade. A Duty-Dance with Death’?
3. De Tralfamadorians leren Billy Pilgrim het een en ander over de dood. Wat leert hij hierover? Waarom zou de schrijver het onderwerp op deze manier hebben behandeld?
4. ‘Slaughterhouse-Five’ is gedeeltelijk autobiografisch. Geef een drietal gebeurtenissen uit de tekst die volgens jou duidelijk maken dat Vonnegut ze zelf heeft meegemaakt.