At twenty-four the ambassador's daughter slept badly through the warm, unsurprising nights. She woke up frequently and even when sleep did come her body was rarely at rest, thrashing and flailing as if trying to break free of dreadful invisible manacles. At times she cried out in a language she did not speak. Men had told her this, nervously. Not many men had ever been permitted to be present while she slept. The evidence was therefore limited, lacking consensus; however, a pattern emerged. According to one report she sounded guttural, glottal-stoppy, as if she were speaking Arabic. Night-Arabian, she thought, the dreamtongue of Scheherazade. Another version described her words as science-fictional, like Klingon, like a throat being cleared in a galaxy far, far away. Like Sigourney Weaver channeling a demon in 'Ghostbusters'. One night in a spirit of research the ambassador's daughter left a tape recorder running by her bedside but when she heard the voice on the tape its death's-head ugliness, which was somehow both familiar and alien, scared her badly and she pushed the erase button, which erased nothing important. The truth was still the truth.

© Jonathan Cape Ltd, 2005

Maximilian Ophuls woont in Los Angeles zo rond zijn tachtigste verjaardag aan het begin van de 21e eeuw. Hij heeft een afspraak met zijn enige dochter, India/Kashmira, die opgegroeide bij zijn ex-vrouw in Londen. Na hun korte ontmoeting wordt hij wreed vermoord: zijn keel wordt doorgesneden door een jonge moslim. Vanaf dat moment gaan de hoofdstukken terug in de tijd. Terug naar het beeldschone meisje in India, Boonyi, en haar grote jeugdliefde. Vandaar verder terug naar Max Ophuls, de rijke joodse zoon van een boekdrukker uit Straatsburg, die op de vlucht voor de nazi’s terechtkomt in vrij Frankrijk, waar hij het verzet steunt tegen de Duitsers. Vervolgens voert Rushdie de lezer terug naar het verscheurde Kashmir, waar Boonyi haar trieste thuisland en haar grote liefde Shalimar verlaat voor de invloedrijke en rijke diplomaat Ophuls om met hem naar New Delhi te gaan. In het laatste deel van het boek komen alle lijnen en alle hoofdpersonen in Los Angeles bij elkaar in een dodelijke confrontatie.

ERK Niveau:

C1

Schrijver:

Salman Rushdie

Jaar van uitgave:

2005

Aantal pagina's:

398

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

1940–2005

Plaats van handeling:

Los Angeles, India, Strasbourg, Frankrijk, Engeland

Bijzonderheden:

Een roman in 5 delen ('India', 'Boonyi', 'Max', 'Shalimar the Clown', 'Kashmira') in ongenummerde hoofdstukken.
In het Nederlands heet het boek ‘Shalimar de clown’.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

Je moet als lezer van ‘Shalimar the Clown’ bereid zijn mee te gaan met de auteur, die de lezer door tijden en continenten meevoert van het ene conflict naar het andere.  De roman leest in feite als één lange flashback.
Een grote interesse in relaties, maar ook in godsdiensten en in politieke verhoudingen is belangrijk voor het goed kunnen volgen van het verhaal.

WAT MOET JE WETEN?

Mr. Rushdie legt veel uit: de vooroorlogse verhoudingen in Europa, nazi-Duitsland en Vichy-Frankrijk, maar ook verhoudingen tussen moslims en hindoes in Kashmir, en de wereldmachten die de Westerse en Oosterse wereld trachten/trachtten te beheersen.
Enige kennis van de verhoudingen in Europa rond 1940, India tussen 1960 en 2000, is wenselijk. De manier waarop Salman Rushdie zijn verhaal vertelt is niet-chronologisch; bekendheid met dit soort literaire conventies (zoals onverwachte tijdssprongen) is handig.

DE TAAL

Het vocabulaire is soms lastig, vooral wanneer het gaat over politieke situaties, de wereld van de diplomatie en de politiek.
De zinnen zijn vaak lang, evenals de alinea’s. Rushdie heeft zijn hoofdstukken volgestopt met (nuttige) informatie, waar de lezer heel veel van kan leren, maar ook informatie die voor de minder geïnteresseerde lezer verwarrend kan zijn.

DE TAAL EN HET VERHAAL

‘Shalimar the Clown’ is een complex boek: fictie, maar zeer rijk aan historische feiten en literaire conventies. De onderdelen (tijd en plaats) zijn duidelijk gescheiden door de verschillende hoofdstukken, maar er zijn veel flashbacks en enkele flash forwards. Daarnaast veronderstelt het boek een redelijke kennis van literatuur (William Faulkner, Shangri-la), politiek (Nazi Duitsland, Verenigde Naties, Kashmir, de Elzas), godsdiensten en religieuze termen (‘mullahs’, ‘jihad’, ‘Taliban’, ‘burqua’) en geschiedenis (Iskander, Vichy-republiek, Saint-Exupéry). De alinea’s zijn vaak lang en complex, met veel informatie. Op grond van bovenstaande eigenschappen kan het boek ingedeeld worden op literair niveau C 6c en op taal-(ERK-)niveau C1.

Schrijfstijl:

De stijl van Rushdie is soms realistisch, bijvoorbeeld wanneer hij handelingen (oorlogshandelingen, terroristische activiteiten) beschrijft. Maar soms is het heel poëtisch, met name wanneer hij het leven van Boonyi als jong meisje en als oudere, afgedankte vrouw in Kashmir beschrijft.

Actie:

‘Shalimar the Clown’ is een boek vol actie: oorlogsgeweld in Europa en terrorisme in India worden afgewisseld met verhandelingen over politiek en godsdienst.

Tijd:

Het verhaal wordt niet-chronologisch – maar wel overzichtelijk – verteld. De lezer wordt van Los Angeles in 2000 naar India in de jaren ’90 naar Europa in de jaren ’40 van de 20^e eeuw gebracht.

Plaats:

Het verhaal begint en eindigt in Los Angeles, USA. Daarna gaat het terug naar India (het platteland), Frankrijk (Strasbourg en Vichy) en naar Engeland (Londen) en de USA (New York).

 

 

Verhaallijn:

Er zijn meerdere verhaallijnen. Allereerst is er het levensverhaal van Max Ophuls. Daarnaast is er het verhaal van Boonyi. Verder zijn er de verhalen van Shalimar en India/Kashmira. En tenslotte zijn er de geschiedenissen van het dorp in Kashmir en het verzet in Frankrijk. Uiteindelijk komt alles op een ingenieuze manier bij elkaar.

Verteller:

Het verhaal wordt verteld door een auctoriale verteller: Rushdie leidt de lezer aan de hand door vele plaatsen en tijden.
Het verhaal maakt veel duidelijk over politieke verhoudingen, zowel in Europa als in India. Daarnaast legt het verhaal veel uit over de achtergronden van politieke, maar vooral ook religieuze conflicten in India.

Hoofdkarakters:

De hoofdpersonen in ‘Shalimar the Clown’ zijn:
• Max Ophuls: de protagonist van het verhaal die we volgen van zijn geboorte (in Straatsburg) tot aan zijn dood (in Los Angeles). Max is een kind van Joodse ouders. Hij groeit op in Straatsburg. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vecht hij tegen het Vichy-bewind in Frankrijk. Later wordt hij diplomaat, onder andere in Kashmir (India). Als hij al een oude man is, woont hij in Los Angeles;
• Boonyi: een wonderschone, mysterieuze meid uit Kashmir die veel hoofden op hol brengt (onder andere die van Max en van Shalimar);
• India/Kashmira: de dochter van Max. hoewel zij geboren werd in India, groeide ze volledig als westerse meid op. Ze woont het grootste deel van haar leven in New York City.
• Shalimar: de jeugdliefde van Boonyi in Kashmir.

Bijfiguren:

Naast de vier hoofdpersonen zijn er tientallen, minder belangrijke, maar vaak zeer interessante karakters: de vrienden en familie van Max, de familie en vrienden van Boonyi, de dorpelingen in Kashmir.
De vele minor characters zijn belangrijk om de hoofdpersonen te verklaren en hun gedrag te legitimeren.

Website:

http://www.salman-rushdie.com/

Film:

‘Shalimar the Clown’ is niet verfilmd.

Overig:

Het verhaal maakt duidelijk hoe de verschillende politieke situaties in diverse continenten in elkaar haken, zowel in de tijd als in plaats: handelingen verplaatsen zich van India naar Europa en de USA en weer terug. Eigenlijk maakt de roman duidelijk dat grenzen niet meer bestaan.

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over Salman Rushdie.

Leessuggesties:

Als je dit een mooi boek vond, zou je ook kunnen lezen:
• The White Tiger van Aravind Adiga
• A Thousand Splendid Suns van Khaled Hosseini
• The Reluctant Fundamentalist van Mohsin Hamid

Citaat:

Who lit that fire? Who burned that orchard? Who shot those brothers who laughed their whole lives long? Who killed the sarpanch? Who broke his hands? Who broke his ancient neck? (p.308)

Vragen over het boek:

1. Waarom denk je dat Boonyi met Max Ophuls meegaat? Leg uit of (en zo ja, hoe) Rushdie dit aannemelijk heeft gemaakt in zijn verhaal.
2. Analyseer het karakter van Max Ophuls aan de hand van een drietal fasen uit zijn leven.
3. Leg uit hoe Rushdie de Tweede Wereldoorlog verklaart aan de hand van een deel van het leven van Max Ophuls. Wordt de situatie hierdoor duidelijker of juist verwarrender?
4. Leg uit hoe Rushdie de gespannen situatie in Kashmir verklaart aan de hand van een deel van het leven van Boonyi. Wordt de situatie hierdoor duidelijker of juist verwarrender?
5. Leg uit wat de Elzas in 1940-1945 te maken heeft met Kashmir in de periode 1980-1990.
6. Kun je door dit boek meer begrip opbrengen voor zaken als terrorisme in gebieden zoals Kashmir, Pakistan en India? Hoe verklaar je dit?