‘To be born again,’ sang Gibreel Farishta tumbling from the heavens, ‘first you have to die. Ho ji! Ho ji! To land upon the bosomy earth, first one needs to fly. Tat-taa! Taka-thun! How to ever smile again, if first you won’t cry? How to win the darling’s love, mister, without a sigh? Baba, if you want to get born again …’ Just before dawn one winter’s morning, New Year’s Day or thereabouts, two real, full-grown, living men fell from a great height, twenty-nine thousand and two feet, towards the English Channel, without benefit of parachutes or wings, out of a clear sky.
‘I tell you, you must die, I tell you, I tell you,’ and thusly and so beneath a moon of alabaster until a loud cry crossed the night, ‘To the devil with your tunes,’ the words hanging crystalline in the iced white night, ‘in the movies you only mimed to playback singers, so spare me these infernal noises now.’
Gibreel, the tuneless soloist, had been cavorting in moonlight as he sang his impromptu gazal, swimming in air, butterfly-stroke, breast-stroke, bunching himself into a ball, spreadeagling himself against the almost-infinity of the almost-dawn, adopting heraldic postures, rampant, couchant, pitting levity against gravity. Now he rolled happily towards the sardonic voice. ‘Ohé, Salad baba, it’s you, too good. What-ho, old Chumch.’ At which the other, a fastidious shadow falling headfirst in a grey suit with all the jacket buttons done up, arms by his sides, taking for granted the improbability of the bowler hat on his head, pulled a nickname-hater’s face. ‘Hey, Spoono,’ Gibreel yelled, eliciting a second inverted wince, ‘Proper London, bhai! Here we come! Those bastards down there won’t know what hit them. Meteor or lightning or vengeance of God. Out of thin air, baby. Dharrraaammm! Wham, na? What an entrance, yaar. I swear: splat.’

© Random House / Vintage, 1988/1998.

Twee mannen, Indiase acteurs, vallen uit een vliegtuig dat gekaapt is. Wonderbaarlijk genoeg overleven zij de val en ze landen in zuid-Engeland. Al snel komen we van alles en nog wat over de beide hoofdpersonen te weten.
Terwijl Gibreel uit een straatarme familie kwam en zich opwerkte tot een succesvol acteur, was Saladin een rijke jongeling die zelf koos voor het toneel – wat hem in Engeland minder roem opleverde dan Gibreel werd toebedeeld in Bombay. Beide mannen komen uit islamitische – maar niet fanatiek godsdienstige – gezinnen.
Parallel aan hun verhaal lezen we over het ontstaan van de Islam. De handelaar, zakenman en profeet Mahound vestigde zich in de (denkbeeldige) Arabische stad Jahilia – een stad die doet denken aan de heilige stad Mekka – waar hij constateerde dat er veel te veel goden waren. Hij predikte dat er slechts één god was – en die aanbad hij, samen met enkele getrouwen. Al snel groeide zijn groep gelovigen uit tot een belangrijke godsdienst – de Islam zou uiteindelijk één van de wereldgodsdiensten worden.
Eeuwen later motiveert een jonge vrouw de bewoners van een dorp in Bangla Desh om op pelgrimsreis naar Mekka te gaan.
En ondertussen komen de gebeurtenissen in Londen tot een climax: Gibreel verandert hoe langer hoe meer in een echte engel, terwijl zijn kortstondige metgezel Saladin letterlijk en figuurlijk Satan lijkt te worden …

ERK Niveau:

C2

Schrijver:

Salman Rushdie

Jaar van uitgave:

1988

Aantal pagina's:

547

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

600-1990

Plaats van handeling:

Meerdere plaatsen

Bijzonderheden:

Een roman in 9 delen en in veel verschillende (sub)hoofdstukken.
In het Nederlands heet de roman ‘De duivelsverzen’.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

De historische fantasyroman ‘The Satanic Verses’ bevat een verhaal over geschiedenis, maar ook over de geschiedenis van een wereldgodsdienst: de Islam. Het verhaal is humoristisch geschreven, maar het kan ook als kwetsend worden ervaren, met name door moslims. Daarnaast is het een moeilijk te lezen roman: de auteur strooit met verhalen, feiten en citaten. Je leert veel van het verhaal, maar je moet ook al een flinke dosis kennis van de wereld hebben om de roman goed te kunnen begrijpen.

WAT MOET JE WETEN?

‘The Satanic Verses’ werd al snel in de ban gedaan door strenge islamitische imams. Men vond het een zondig boek dat het islamitisch geloof en de profeet belachelijk maakte. Daar zijn ook veel voorbeelden van in het boek: Mr Rushdie is heel scherp en satirisch over het islamitische geloof (zoals hij kritisch is over vrijwel alle wereldgodsdiensten). Maar het instellen van de ‘fatwah’ waardoor Salman Rushdie een doelwit werd van aanslagplegers was een enorme straf die ook werd ingegeven door boosheid van verschillende islamitische leiders – zoals de Ayatollah Komeini uit Iran – omdat zij vonden dat hun beroep belachelijk werd gemaakt. Mr Rushdie is uiteindelijk veel kritischer over klakkeloze volgelingen en monomane leiders van de grote godsdiensten dan over het geloof zelf.

DE TAAL

De woorden en de zinnen in ‘The Satanic Verses’ zijn zonder meer moeilijk te noemen. De zinnen, de alinea’s en de hoofdstukken zijn lang. Wel zijn er veel – en vaak humoristische – dialogen. Daarnaast is de taal van Mr Rushdie doorspekt met citaten uit film, (pop)muziek, geschiedenis en heilige boeken (zoals de Thora, de Koran en de Bijbel).

DE TAAL EN HET VERHAAL

‘The Satanic Verses’ is een lastig verhaal wat de taal betreft.
Dat geldt zeker ook voor het verhaal: het gaat van het heden naar het verleden via allerlei flashbacks en weer terug, karakters wonen in Azië (India), Europa (Londen, Sussex) of in Latijns-Amerika (Argentinië). Daarnaast zijn er veel verwijzingen naar heilige boeken (zoals de Koran), naar hedendaagse literatuur (van Shakespeare tot Walt Whitman), naar historische figuren (King William III, the Dutch King) en naar popmuziek (Bob Dylan, Bob Lind). Om maar wat te noemen.
Op basis van deze eigenschappen is ‘The Satanic Verses’ een boek met een literair niveau C 5d en een taal-(ERK-)niveau C2.

 

Schrijfstijl:

‘The Satanic Verses’ heeft – behalve verwijzingen naar de verschillende wereldgodsdiensten – heel veel verwijzingen naar onder andere:
• film: met name de Bollywood-films, maar ook acteurs als Arnold Schwarzenegger en Rutger Hauer worden genoemd;
• muziek: ‘Oh, Moon of Alabama’, Rolling Stones (‘Sympathy for the Devil’), Bob Lind (‘Elusive Butterfly’), Bob Dylan (‘I Pity the Poor Immigrant’), Cliff Richard (‘Living Doll’);
• literatuur: Hermann Hesse (‘Der Steppenwolf’), James Joyce (‘Finnegan’s Wake’), William Blake (‘Marriage of Heaven and Hell’), Walt Whitman (‘I Sing the Body Electric!’).

De roman is heel deskundig geschreven, maar met een flinke dosis fantasy, humor en satire. Dat satirische element zorgde ervoor dat veel traditionele moslims protesteerden tegen de publicatie van de roman: het leidde zelfs tot een fatwa tegen de auteur Salman Rushdie (in 1989), een soort doodvonnis dat leidde tot bedreigingen tegen, bewakingen van en uiteindelijk tot een aanslag op Mr Rushdie.

Actie:

De historische fantasyroman ‘The Satanic Verses’ bevat een verhaal met zeer veel actie.

Tijd:

‘The Satanic Verses’ speelt zich af in de jaren 1980-1990. Maar later gaat het verhaal eeuwen terug – naar het begin van de Islam, zo’n 600 jaar na Christus. En uiteraard is het een fictionele roman met een flinke dosis fantasy.

Plaats:

De setting van ‘The Satanic Verses’ is meerdere plaatsen: India (Bombay), de UK (Londen, Sussex, Scotland), Arabië (denkbeeldige steden die doen denken aan Mekka en Medina), Argentinië en Bangla Desh.

Verhaallijn:

Er is één belangrijke verhaallijn in ‘The Satanic Verses’: hoe zullen de levens van Gibreel en Saladin zich ontwikkelen na hun spectaculaire val en wat hebben hun levens met die van de profeet en de zijnen te maken?

Verteller:

De roman ‘The Satanic Verses’ heeft een auctoriale verteller.

Hoofdkarakters:

De hoofdkarakters in ‘The Satanic Verses’ zijn:
Twee acteurs die – onafhankelijk van elkaar – in Londen gaan werken:
• Gibreel Farishta (eigenlijk: Ismail Najmuddin): een 39-jarige acteur, al vijftien jaar de grootste ster in de Bollywood-films van Bombay. Hij groeide op in een achterbuurt van Bombay waar hij – net als zijn vader – lunchporter (dabbawalla) werd. Later werd hij geadopteerd door de eigenaar van het bedrijf; deze gaf hem de kans om acteur te worden. Vanaf dat moment veranderde Gibreel zijn naam en werd hij een wereldse en succesvolle (maar met name Indiase) acteur;
• Saladin Chamcha (eigenlijk: Salahuddin Chamchawala; soms Spoono): een acteur en imitator. Hij groeide in weelde op; zijn vader was een rijke fabrikant. Maar door de slechte band met zijn vader ging hij emigreren (en in Engeland studeren, waar hij koos voor het (slecht betalende) beroep van (stem)acteur).

Bijfiguren:

De belangrijkste bijfiguren in ‘The Satanic Verses’ zijn:
In Bombay (India):
• Rekha Merchant: de echtgenote van Gibreel. Zij en Gibreel hebben twee kinderen;
• Babasaheb Mhatre: de rijke General Secretary van het gilde van lunchkoeriers. Hij en zijn vrouw hebben geen kinderen en ze adopteren Gibreel na de dood van diens ouders;
• Changez Chamchawala: de vader van Saladin, een rijke fabrikant. Hij is getrouwd met Nasreen Chamchawala. Later trouwt hij met een andere vrouw – die Nazreen II wordt genoemd;
• Aya Kasturba en bearer Vallabh: de bedienden van de Chamchawala’s;
• Zeeny Vakil: de vriendin en geliefde van Saladin, een arts;
• Anderen: filmmensen (actress Miss Pimple Billimoria, film magnate D.W. Rama, stuntman Eustace Brown, filmmaker George Miranda,), poet and journalist Bhupen Gandhi, stem-imitator Mimi Mamoulian, evangelist Eugene Dumsday, gegijzelde Jalandri, Panikkar (chirurg);
• De terroristen (hijackers): de vrouwelijke leidster Tavleen en de mannen Dara Singh, Buta Singh en Man Singh.
In London (UK):
• Pamela Lovelace: de geliefde en latere echtgenote van Saladin;
• Alleluia (‘Allie’) Cone: een alpiniste, de geliefde van Gibreel;
• Jamshed ‘Jumpy’ Joshi: de vriend van Saladin en de vriend van Pamela Lovelace;
• Muhammad Sufyan: de eigenaar van een pension in Londen;
• Begum Sahiba Hind: de echtgenote van Sufyan;
• Mishal (17) en Anahita (15): de dochters van Sufyan en Hind;
• Alicja en Otto Cone: de ouders van Allie (Alleluia) Cone;
• The Imam: een immigrant uit Desh, een strenge imam die alle wetten van de islam altijd wil volgen;
• Mensen met wie the Imam omgaat: Bilal X (een bekeerde zanger), Mahmood en zijn minnares Renata, Khalid (de zoon van de Imam), Salman Farsi (een bewaker);
• Anderen: Billy Battuta (een louche producer), Hal Valance (radioproducer), Hanif Johnson (advocaat), S.S. Sisodia (film producer), Dr Uhuru Simba (een zwarte activist), ‘Pinkwalla’ (Sewsunker Ram) (DJ), Orphia Phillips, Uriah Moseley, Rochelle Watkins, Nigel (taxi driver), Charlie Sellers (personal agent), Walcott Roberts (broer van Simba), Antoinette Roberts (moeder van Simba), John Maslama (owner of a nightclub), Inspector Stephen Kinch.
In Jahilia (Arabië) (de stad Mekka wordt hiermee waarschijnlijk bedoeld):
• Mahound: een handelaar en latere profeet die in Jahilia het monotheïsme introduceert;
• Karim Abu Simbel, Grandee of Jahilia: de machtigste man van de stad;
• Hind: de echtgenote van Abu Simbel, een jonge vrouw uit een rijke familie;
• Baal, dichter en satirist: een man die over de inwoners van de stad satirische gedichten schrijft. Hij is de minnaar van Hind;
• Salman (Sulaiman) the Persian: de assistant van Mahound die de heilige teksten van de profeet moet noteren;
• Hamza: de oom van Mahound. Hamza steunt zijn oom bij diens evangelisatie-pogingen;
• Gibreel: een engel die in de bergen bij Jahilia woont. Hij is de tegenpool van de duivel (Shaitan);
• Anderen: Ibrahim (butcher), Myusa (grocer), Umar (officer), General Khalid (officier van Mahmoud), prostituees (Ayesha, Hafsah, Ramlah, Sawdah, Zainab, Zainab, Maimunah, Safia, Juwairiyah, Umm Salamah the Makhzumite, Renhana the Jew, Mary the Copt).
In de omgeving van het stadje Battle in Zuid-Engeland:
• Rosa Diamond: een 88-jarige dame die hoopt geesten te zien (zoals William the Conqueror);
• Politiemensen: Inspector Frank Lime, ‘Mack’ (‘Jockey’) Stein, ‘Kim’ Novak, Joe (Joey) Bruno;
• Hyacinth Phillips: een verpleegster;
• John Maslama: een medepassagier van Gibreel in de trein naar Londen.
In Argentinië op het platteland:
• Don Enrique (Henry) Diamond: de echtgenoot van Rosa;
• Martin de la Cruz: een jonge, knappe Argentijn;
• Aurora del Sol: de verloofde van Martin.
In een dorpje in het land Desh (Bangla Desh, waarschijnlijk):
• Ayesha, the Empress: een heilige die veel wonderen verrichtte. Ze groeide op als wees, maar ze onderscheidde zich als mooie, maar mysterieuze vrouw die contact kreeg met de engel Gibreel;
• Mirza Saeed Akhtar: een rijke landheer die veel personeel heeft;
• Mishal Akhtar: de echtgenote van Mirza;
• Osman: een bekeerde moslim die als clown werkt (en die verliefd is op Ayesha);
• Anderen: Sri Srinivas (de eigenaar van een speelgoedfabriek), Sarpanch Muhammad Din (dorpsoudste), Khadija (de echtgenote van de dorpsoudste), Mrs en Mr Qureishi (de ouders van Mishal).

 

Website:

https://www.theguardian.com/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-verses

Film:

De roman ‘The Satanic Verses’ is niet verfilmd.

Overig:

‘The Satanic Verses’ is de vierde roman van Salman Rushdie. Het is tevens de roman die hem in grote problemen zou brengen: er werd door de Iraanse ayatollah een fatwa tegen hem uitgevaardigd. De roman zou de Islam en de profeet Mohammed hebben beledigd. Vrome moslims zouden Mr Rushdie mogen doden …
In 2022 – meer dan dertig jaar na het instellen van de fatwa – werd in de USA een aanslag op Rushdie gepleegd; daarbij verloor de schrijver de kracht in zijn arm en het licht in één van zijn ogen.

 

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over Salman Rushdie.

Leessuggesties:

Als je dit een mooi boek vond, zou je ook kunnen lezen:
• The Moor’s Last Sigh van Salman Rushdie
• God Knows van Joseph Heller
• The Handmaid’s Tale van Margaret Atwood

Citaat:

One by one, the voices dripped into Gibreel’s ears, weakening his hold on the real world, drawing him little by little into their deceitful web, so that little by little their obscene, invented women began to coat the real woman like a viscous, green film, and in spite of his protestations to the contrary he started slipping away from her; and then it was tme for the return of the little, satanic verses that made him mad. (p.445)

Vragen over het boek:

1. In hoeverre lijkt Gibreel op de echte engel Gibreel?
2. In hoeverre verandert Saladin na zijn ongeluk en wat is daar de oorzaak van?
3. Op welke manier verandert de wereld van de Aziatische Britten door Gibreel en door Saladin?
4. In hoeverre hebben Gibreel en Saladin de loop van de geschiedenis in India veranderd?