Will tugged at his mother's hand and said, ‘Come on, come on ...’
But his mother hung back. She was still afraid. Will looked up and down the narrow street in the evening light, along the little terrace of houses, each behind its tiny garden and its box hedge, with the sun glaring off the windows of one side and leaving the other in shadow. There wasn't much time. People would be having their meal about now, and soon there would be other children around, to stare and comment and notice. It was dangerous to wait, but all he could do was persuade her, as usual.
‘Mum, let's go in and see Mrs. Cooper,’ he said. ‘Look, we're nearly there.’
‘Mrs. Cooper?’ she said doubtfully.
But he was already ringing the bell. He had to put down the bag to do it, because his other hand still held his mother's. It might have bothered him at twelve years of age to be seen holding his mother's hand, but he knew what would happen to her if he didn't.
The door opened, and there was the stooped elderly figure of the piano teacher, with the scent of lavender water about her as he remembered.
‘Who's that? Is that William?’ the old lady said. ‘I haven't seen you for over a year. What do you want, dear?’
‘I want to come in, please, and bring my mother,’ he said firmly.
Mrs Cooper looked at the woman with the untidy hair and the distracted half-smile, and at the boy with the fierce, unhappy glare in his eyes, the tight-set lips, the jutting jaw. And then she saw that Mrs Parry, Will's mother, had put makeup on one eye but not on the other. And she hadn't noticed. And neither had Will. Something was wrong.
‘Well ...’ she said, and stepped aside to make room in the narrow hall.
Will looked up and down the road before closing the door, and Mrs Cooper saw how tightly Mrs Parry was clinging to her son's hand, and how tenderly he guided her into the sitting room where the piano was (of course, that was the only room he knew); and she noticed that Mrs Parry's clothes smelled slightly musty, as if they'd been too long in the washing machine before drying; and how similar the two of them looked as they sat on the sofa with the evening sun full on their faces, their broad cheekbones, their wide eyes, their straight black brows.

© Scholastic Ltd, 1997/2005.

Terwijl Lyra probeert een weg te vinden in een andere wereld, is er in het Oxford van nu een jongen die zijn moeder beschermt en die zijn vader al jaren mist: Will Parry. Die vader verdween in het noordpoolgebied; Will las en hoorde dat hij omgekomen was, maar zo lang hij dat niet zeker weet, kan hij het niet geloven. Bovendien zijn er ongure types op zoek naar brieven van Wills vader – misschien zeggen die meer over waar hij gebleven is.
Op de vlucht voor die gevaarlijke mannen komt Will via een soort raam in een andere wereld terecht. Een wereld die veilig lijkt, maar die het zeker niet is. Een wereld die Will iets zal afnemen – maar die hem ook iets zal geven.
En in die wereld ontmoet Will de dappere Lyra. Samen besluiten ze op zoek te gaan: op zoek naar hun beide vaders, die van Will en die van Lyra. Maar ze moeten ook op de vlucht gaan voor de moeder van Lyra …

ERK Niveau:

B2

Schrijver:

Philip Pullman

Jaar van uitgave:

1997

Aantal pagina's:

325

Tijd waarin het verhaal zich afspeelt:

Een fantasietijd

Plaats van handeling:

Oxford, de Noordpool en een denkbeeldig land.

Bijzonderheden:

De jeugdroman bestaat uit 15 hoofdstukken.
In het Nederlands heet het boek: ‘Het listige mes’.

IS HET BOEK VOOR JOU INTERESSANT?

Je moet als lezer openstaan voor een oorspronkelijke visie op geloof en godsdienst. Daarnaast is ‘The Subtle Knife’ een echt fantasyboek, dat zeker niet bedoeld is voor jonge kinderen (hoewel de hoofdpersoon Lyra wel een jong meisje van elf jaar oud is): de thema’s zijn veel te zwaar en te complex voor kinderen om te begrijpen (en ook te macaber, zo nu en dan).
Een interesse in geloofszaken en in reizen is een voordeel. De lezer die dit boek als een avonturenboek leest, zal er echter ook van genieten. Wel zul je bereid moeten zijn om deel I en deel III te lezen om erachter te komen hoe het afloopt met Lyra, haar ‘dæmon’ en haar vele vrienden.

WAT MOET JE WETEN?

Veel algemene kennis veronderstelt het boek niet: het verhaal speelt zich voor het merendeel in een denkbeeldige wereld af.
Enige culturele kennis is wel een pre. Het boek verdiept zich in religieuze kwesties: de strijd tussen goed en kwaad, de erfzonde, de rol van de kerk, de wetenschap versus de godsdienst. Kennis van de Bijbel is zeker een voordeel voor het begrijpen van het verhaal.

DE TAAL

Het vocabulaire is soms lastig, met name wanneer Pullman wetenschappelijke of religieuze zaken beschrijft. Bij de actiescènes is dit uiteraard niet het geval: een minder geïnteresseerde lezer zal die moeilijke stukken kunnen overslaan en toch het verhaal goed kunnen blijven volgen.

DE TAAL EN HET VERHAAL

De zinnen zijn over het algemeen niet lang; datzelfde geldt voor de alinea’s. Het verhaal kent heel veel dialogen.
‘The Subtle Knife’ is lastig in te delen op een niveau. Het is een boek dat over een meisje (van elf jaar oud), en later over een jongen en over nog heel veel andere kinderen gaat, kinderen die op reis gaan. Het lijkt wat dat betreft op een kinderboek, maar dat is maar schijn. De hoofdpersoon, Lyra Belacqua, heeft – zoals ieder persoon in deze (parallelle) wereld – een geest (ziel?) die om haar heen loopt, zweeft en springt: een ‘dæmon’, met wie ze praten kan, een geest in het lijf van een dier (een dier dat bovendien nog van vorm kan veranderen). Zoiets zou nog wel kunnen in een kinderboek: de fantasie van kinderen is immers onbegrensd. Maar dan gaat Lyra op weg naar de hemel, waar haar vader ook naar toe op weg is, om God ter verantwoording te roepen voor Zijn schepping. En alsof dat nog niet genoeg is, heeft Lyra ook nog een moeder die probeert de ‘dæmons’ te scheiden van nog jonge kinderen, hen daarmee hun ziel ontnemend. De uitleg van het gedrag van deze ouders leidt tot een filosofie over de zin en onzin van het leven en van het geloof. Dus zeker geen kinderboek, maar wel een boek voor nadenkende jongeren. Vandaar dat het niveau voor young adults niveau B 4b is.
De beschouwingen over geloof, leven en dood maken de taal ook niet eenvoudig, terwijl er toch heel veel spannende, gemakkelijk te begrijpen delen in het boek zitten. Daarmee komt het taal-(ERK-)niveau op B2.

Schrijfstijl:

Pullman is een begenadigde verteller. Zijn uitleg en uitweidingen over religieuze en wetenschappelijke onderwerpen zullen niet veel lezers afhouden van dit spannende verhaal.

Actie:

De fantasyroman ‘The Subtle Knife’ is een boek vol actie. Het voert de lezer mee van Oxford via een vreemde stad naar gebieden rond de Noordpool. Lapland.

Tijd:

Het verhaal wordt chronologisch verteld. We volgen Lyra en haar vrienden (en vijanden) door verschillende tijden heen (vanuit een soort Middeleeuwen) naar het Engeland en de Noordelijke regio’s van het ‘nu’.

Plaats:

De roman begint in Oxford. Van Oxford gaat het verhaal naar het noorden waar de strijd tussen heksen en monsters, Engelse religieuzen en wetenschappers hoe langer hoe heviger wordt. Daar tussendoor leren we een andere wereld kennen, waar kinderen veilig zijn maar waar volwassenen hun leven nooit zeker zijn.

Verhaallijn:

Lyra gaat in dit tweede deel van de serie op zoek naar haar vader. Zij wil zowel haar vader als haar moeder rekenschap laten afleggen over hun vreemde – en gewelddadige gedrag (met name tegenover kinderen).

Verteller:

Er is een auctoriale verteller, die in detail het verhaal van Lyra vertelt. Maar zo nu en dan zijn er uitstapjes naar de avonturen van de vrienden en metgezellen van Lyra.
De auteur heeft zeker een bedoeling gehad met dit boek (of beter: met de trilogie ‘His Dark Materials’). Vooral gaat het om de eeuwige strijd tussen goed en kwaad. Maar er is geen rol weggelegd voor een oordelend of mededogend God; de rol van God (en van de religie) is volgens Pullman uitgespeeld in deze wereld. Pullman citeert aan het begin van zijn trilogie de Engelse (christelijke) dichter John Milton (1608-1674):

‘Into this wild abyss,
The womb of nature and perhaps her grave,
Of neither sea, nor shore, nor air, nor fire,
But all these in their pregnant causes mixed
Confusedly, and which thus must ever fight,
Unless the almighty maker them ordain
His dark materials to create more worlds,
Into this wild abyss the wary fiend
Stood on the brink of hell and looked a while,
Pondering his voyage …’

(Paradise Lost, Book II)

Het lot van de onschuldige kinderen ligt in de handen van gewetenloze schurken, die de ‘dæmons’ stelen omdat zij een enorme energiebron vormen: ‘dæmons’ van kinderen hebben nog geen vaste vorm (die vorm is altijd een dier), omdat het kind onschuldig is en nog niet belast is met de erfzonde. De (erf)zonde belast de mens zodra hij/zij volwassen is geworden (en dus zodra zijn/haar ‘dæmon’ een vaste vorm heeft aangenomen). Het klinkt allemaal erg theoretisch en theologisch, maar Pullman legt het helder uit.
Overigens is het boek ook zonder deze achtergrondkennis prima te lezen.

 

Hoofdkarakters:

De hoofdkarakters in ‘The Subtle Knife’ zijn:
• Lyra Silvertongue (aka Lyra Belaqua): een 11-jarig meisje dat opgroeit in een College aan de universiteit van Oxford. Lange tijd kent ze haar ouders niet – en wanneer ze die wel leert kennen is dat geen onverdeeld genoegen. Op haar zoektocht naar haar vader Lord Asriel wordt ze dwarsgezeten door haar boosaardige moeder, Mrs Coulter. Maar er zijn heel veel andere bedreigingen. Toch weet Lyra dat ze door moet gaan op haar tocht: zij lijkt de uitverkorene te zijn belangrijke dingen te doen;
• Dæmon Pantalaimon: de ‘dæmon’ van Lyra, een wezen dat continu in een ander dier verandert. Lyra is nog een meisje en kinderen hebben allemaal een ‘dæmon’ die van soort kan veranderen, soms wel van uur tot uur. Wanneer het kind geen kind meer is krijgt zijn of haar ‘dæmon’ een vaste gestalte (die van een kat of van een krekel, bijvoorbeeld);
• Will Parry: een 12-jarige jongen uit Winchester. Hij groeit op bij zijn moeder; zijn vader, John Parry, is een ontdekkingsreiziger die jaren geleden vermist raakte (omkwam?) in het hoge noorden. Will wordt veel gepest en zijn overspannen moeder kan hem ook niet echt helpen;
• Lord Asriel: de vader van Lyra, een rijke wereldreiziger. Momenteel is hij bezig om een groot leger op de been te brengen om de eindstrijd tegen de maker(s) van deze bedreigde wereld te voeren;
• Mrs Coulter: de moeder van Lyra, een rijke weduwe uit Londen. Zij is de oprichter van de General Oblation Board of London, een vaag onderzoekscentrum dat heel actief is in Noord-Europa. Mrs Marisa Coulter is rijk, mooi, maar ook nogal mysterieus. Haar ‘dæmon’ is een boosaardige aap;
• Witch Serafina Pekkala: de belangrijkste heks van het noorden. Zij heeft veel heksen om leiding aan te geven. Haar ‘dæmon’ heet Kaisa;
• Lee Scoresby: een ballonvaarder uit het land Texas. Hij is een ontdekkingsreiziger die het liefst door de lucht zijn reien maakt. Hij is een bondgenoot van Lyra – en daarmee ook van de heksen. Zijn ‘dæmon’ heet Hester;
• ‘Dr Stannislaus Grumman’: een wijze man, een ‘shamaan’. Hij is een Duitser (of was hij een Engelsman?) die al jaren als gerenommeerde buitenlander bij de Tartaren woont. Zijn ‘dæmon’ is Sayan Kötör.

Bijfiguren:

De bijfiguren in ‘The Subtle Knife’ zijn:
In the United Kingdom:
• Mrs Elaine Parry: de Moeder van Will. Na de vermissing van haar man John – hij verdween ergens in het noordelijk poolgebied – is zij heel onzeker en zwak geworden en Will moet zijn uiterste best doen om haar een beetje gezond te houden;
• Mrs Cooper: de pianolerares van Will;
• Alan Perkins: de advocaat van John Parry (de man die zijn vermogen beheert);
• Doctor Mary Malone: een wetenschapper die de kleine deeltjes (‘particles’) bestudeert. Ze is heel erg bevlogen en ze wil graag alles doen voor de wetenschap;
• Dr Oliver Payne: de collega van Dr Malone, een wetenschapper die graag veel geld verdient;
• Sergeant Clifford en Inspector Walters: twee politiemannen;
• Sir Charles Latrom (Lord Carlo Boreal): een rijke man die het op de ‘subtle knife’ voorzien heeft. Vanwege zijn kennis van andere werelden is hij een gevaarlijke man voor Lyra en Will.
In het noordpoolgebied:
• Cardinal Sturrock: een geestelijke uit het Verenigd Koninkrijk;
• Doctor Martin Lanselius: een belangrijke ambtenaar uit Trollesund; tevens een vertegenwoordiger van de heksen;
• Ruta Skadi: een belangrijke heks (die vroeger goed bevriend was met Lord Asriel);
• Andere witches: Juta Kamainen, Ieva Kasku, Reina Miti, Lena Feldt;
• Sam Cansino: de bezoeker van een bar;
• Umaq: een Tartaarse bestuurder van een slee;
• Wetenschappers in een laboratorium: mannen uit de Sovjet-Unie (‘Moscovy’), Polen, Yoruba en Skaeling;
• Joachim Lorentz: een reiziger die met zijn gezelschap door Spectres wordt aangevallen;
• Cliff-ghasts: vliegende monsters die het noorden onveilig maken.
In de stad Ci’gazze (Citàgazze):
• Angelica en Paolo: twee kinderen uit de stad. Zij hebben een oudere broer, Tullio;
• Tullio: de oudere (volwassen) broer van Angelica en Paolo. Tullio is in het bezit van een heel belangrijk voorwerp – een voorwerp dat hij gestolen heeft;
• Spectres: angstaanjagende wezens die volwassenen aanvallen en hen leegzuigen. Kinderen vallen ze niet aan (die kunnen de Spectres trouwens niet eens zien);
• Giacomo Paradisi: de bejaarde beheerder (‘bearer’) van de ‘subtle knife’.

Website:

http://www.philip-pullman.com

Film:

‘The Subtle Knife’ is verfilmd als het tweede seizoen uit de HBO-serie ‘His Dark Materials’.

Overig:

‘The Subtle Knife’ is deel II van de driedelige serie ‘His Dark Materials’. Het is een confronterend boek (en een confronterende trilogie), omdat de schrijver een overtuigd atheïst is, die met dit kinder-/jeugdboek duidelijk wilde maken dat de rol van God op aarde is uitgespeeld. Vandaar dat het boek door een aantal lezers niet gewaardeerd zal worden.

De drie delen van ‘His Dark Materials’ zijn:
I Northern Lights (a.k.a. ‘The Golden Compass’) (1995)
II ‘The Subtle Knife’ (1997)
III The Amber Spyglass (2000)

Link naar pagina over auteur

-->Informatie over Philip Pullman.

Leessuggesties:

Als je dit een mooi boek vond, zou je ook kunnen lezen:
• The Amber Spyglass (His Dark Materials, Book III) van Philip Pullman
• The Two Towers (The Lord of the Rings, Book II) van J.R.R. Tolkien
• The Drawing of the Three (The Dark Tower, Book II) van Stephen King

Citaat:

In fact, a swirl of cloudy colours seemed to live just under the surface of the metal: bruise-purples, sea-blues, earth-browns, cloud-greys, and the deep green under heavy-foliaged trees, the clustering shades at the mouth of a tomb as evening falls over a deserted graveyard – if there was such a thing as shadow-coloured, it was the blade of the subtle knife. (p.181)

Vragen over het boek:

1. Waarom is Will Parry zo ongelukkig wanneer we hem voor het eerst tegenkomen?
2. Wie is die Sir Charles Latrom precies en wat is zijn bedoeling met Lyra en met Will?
3. Waarom is Will de geschikte persoon om de ‘subtle knife’ in bezit te hebben?
4. Waarom is het zo belangrijk dat Lyra en Will zowel een ‘golden compass’ als een ‘subtle knife’ in hun bezit hebben?